عمادالدین باقیعمادالدین باقی
سرمقاله روزنامه سازندگی،ش۱۶۴۶ دوشنبه۷ اسفند۱۴۰۲
✍️ در یادداشت قبلی پیرامون خطر نقض گسترده حقوق بشر و بی اعتبار شدن قواعد بین الملل وگسترش جنگها در تهدید موجودیت بشریت سخن گفته شد.
در تاریخ بشر همیشه جنگها بیش از صلح و میانگین مدت صلح کوتاه‌تر از مدت جنگ‌هاست اما نکته مهم این است که گرچه سازمان ملل موفق به پایان دادن بعضی جنگها شده (هرچند که قبل از سازمان ملل نیز همه جنگها به نحوی پایان یافته اند) اما جنگ‌های قدیم به دلیل رودر رو بودن، تلفاتش کمتر و نقش عواطف انسانی بیشتر بود و در جنگ‌های جدید، وسایل کشتار جمعی به وجود آمده و انسان‌ها بدون رویارویی چهره به چهره و تاثیر آن بر عواطف، از ابزارهای کشتار جمعی استفاده می‌کنند.
گرچه محققان دریافته اند که《سال هاي دهه ۱۹۶۰ تا اواسط دهه ۱۹۸۰ در سراسر جهان ميزان جنگها افزايش يافت و از سال ۱۹۹۱ شمار جنگها روبه كاهش گذاشت》اما تلفات جنگ ها در دهه های اخیر در مقایسه با جنگ های سنتی بیتشر بوده اند و اکنون نیز با پدیده بمب های هسته ای اتمی و نیتروژنی و جنگ‌های میکروبی و ماهواره‌ای و پهبادی مواجه هستیم. وقتی تولید و فروش سلاح‌های پیشرفته گسترش یافته و بودجه نظامی کشورها رشد می‌کند یعنی جنگ‌افزارها ذخیره شده و جهان آبستن کشتارهای بیشتر است.
اما این فقط جنگ نیست که موجودیت بشریت را تهدید می‌کند. ممکن است حتی پیش از اینکه جهان از این طریق به نابودی کشیده شود رویدادهای دیگری همین نتیجه را رقم بزنند. در مورد رویدادهایی که خارج از اختیار بشر است مانند اصابت شهاب سنگ بزرگی که کره زمین را نابود خواهد کرد و فیلم‌های علمی تخیلی زیادی به عنوان یک احتمال به آن پرداخته‌اند سخن نمی‌گویم، بلکه رویدادهایی که ناشی از خطاهای خود بشر است را مد نظر دارم.
«دانشمندان می گویند زمین در دوران کهن پنج رخداد هولناک را که به انقراض تقریبا تمامی گونه های جانوری انجامیده پشت سرگذاشته و تنها برخی تک سلولی ها و جانوران را ساده باقی گذاشته است» ایا ما دوره ششم خواهیم بود؟ انسان‌های ادوار گذشته هم نمی‌خواستند شاهد نابودی بشریت باشند اما تکرار آن نشان می‌دهد باز هم ممکن است تکرار شود. برای مثال مسئله گرمایش زمین که سال‌هاست کشورهای بزرگ برای گرد هم می‌آیند هنوز نمی‌توان از حل نهایی آن سخن گفت.
تکنولوژی های مدرن موجب دخل و تصرف های بشر در طبیعت شده اند و فرایند توسعه در تقابل با محیط زیست قرار گرفته است. پدیده هایی چون گازهای گلخانه ای، پارگی لایه اوزون، گرم شدن زمین، گسترش بیماری های جدید، آلودگی سفره های زیر زمینی و آبهای سطحی و اقیانوس ها که با مرگ های دسته جمعی آبزیان و پرندگان زنگ خطر را به صدا در آورده بشریت را متوجه بحرانی بزرگ کرده است. اگر تا دیروز بشریت نگران جنگ جهانی سوم بود اینک با تهدید مشترکی بزرگتر از جنگ جهانی روبرو شده است که یکی از آنها خشکسالی است و ادامه روند کنونیِ تخریب طبیعت و محیط زیست، موجودیت سیاره زمین را به خطر انداخته است.
در دودهه گذشته جنبش های زیست محیطی در جهان رشد فراوانی یافته اند و در همه زمینه ها از محافظت از گونه های مختلف جانوری تا پوشش های گیاهی و جنگل ها و دریاها را در بر می گیرد به نحوی که اصطلاح سبز و سبز سازی فراتر از گونه های گیاهی و حفاظت از هوای پاک رفته و به همه فعالیت های حفاظت از محیط زیست اطلاق می شود. احساس این خطر جدی جهانی است که اهمیت و ارزش کنشگران زیست محیطی را نشان می‌دهد و متاسفانه در کشور ما با برجسته‌ترین آنها مقابله امنیتی شد و با اتهامات ناروایی به حبس‌های طولانی محکوم شدند دکتر کاووس سید امامی- که در زندان جان باخت- مراد طاهباز، نیلوفر بیانی، طاهر قدیریان، هومن جوکار، امیرحسین خالقی، سام رجبی، سپیده کاشانی) و به رغم اعتراضات حقوقی و حتی نظرات کارشناسی خود وزارت اطلاعات عده‌ای از آنها هنوز در زندانند.
اکنون خطر نابودی محیط زیست یکی از مهم‌ترین عوامل نابودی بشریت است. دمای هوا هر سال نسبت به گذشته با افزایشی محسوس همراه بوده و بسیاری از کشورها در ایجاد آن نقش موثر دارند.《طبق گزارش پروژه جهانی کربن در خرداد ۱۳۹۶ چین با تولید سالانه ۱۰۳۵۷ میلیون تن دی‌اکسید کربن بزرگترین کشور آلوده‌کننده هوا و آمریکا با تولید سالانه ۵۴۱۴ میلیون تن در ردیف دوم و هند با تولید سالانه ۲۲۷۴ سوم و روسیه با تولید سالانه ۱۶۱۷ میلیون تن جهارم و ژاپن با تولید سالانه ۱۲۳۷ میلیون تن پنجم و المان با تولید سالانه ۷۹۸ میلیون تن ششم و ایران با تولید سالانه ۶۴۸ میلیون تن گاز دی‌اکسید کربن در ردیف هفتم قرار دارد.》
نابودی و آتش‌سوزی جنگل‌ها، به عنوان یکی از دلایل گرم شدن دمای زمین مطرح شده‌است. این امر سبب افزایش توفان‌ها و گردبادهای سهمگین، ذوب شدن یخچال‌های قطب شمال و جنوب و در نتیجه آزاد شدن گاز متان شده است. پدیده 《پناهندگان اقلیمی》که رو به گسترش است یکی از نتایج آن است ولی بحران اب و غذا از همه حیاتی تر است و ایران از جمله اسیب پذیرترین ها در بحران مرگبار اب است که براثر حکمرانی نامطلوب وغیرعلمی سفره های زیرزمینی را که هزاران سال ذخیره شده به نابودی کشانده و با پدیده فرونشست های مکرر و اسیب پذیری بیشتر در برابر زلزله و الودگی مواجه کرده است.
جنگ آب یکی از تراژیک‌ترین نتایج این بحران است انسان‌هایی که برای زنده ماندن و نجات از تشنگی انسان های دیگر را می‌کشند.
به قول یکی از محققان، زمان نگران شدن به سر آمده، و اکنون وقت عمل فرا رسیده است. بدون شک خودکامگی در برخی کشورها می تواند موجب تشدید و انتشار بحران و تسریع روند فروپاشی باشد اما نجات بشر نیازمند یک عزم جهانی است. اجلاس های جهانی آب‌وهوا با حضور رهبران جهان گرچه با چالش‌ها و اختلافاتی برگزار شده اما نفس گردهمایی رهبران جهان برای هر این تهدید بشری نشان دهنده میزان جدی بودن خطر است.
البته مدیریت منابع انسانی سبز و ایده های سبز سازی فرایند تولید و محیط زیست، گسترش روی آوری به انرژی های پاک به جای سوخت های فسیلی و پیدایش صنعت نوپای گوشت آزمایشگاهی که به بهره مندی از گوشت با همان طعم و خواص می انجامد بدون نیاز به کشتن حیوانات و همچنین سبب زوال یا محدود سازی دامداری صنعتی و کاهش گازهای گلخانه ای می شود، روزنه های امید است.
بزرگترین پشتیبان رویکردهای محیط زیستی، حقوق بشر است و آموزش مردم از همه چیز مهمتر است در شرایطی که بسیاری از مردم جهان نوک بینی خود را می‌بینند و از استفاده گسترده پلاستیک و پخش آن در طبیعت آگاهی ندارند و فقط مهم این است که امروز خود را به سر کنند و به طبیعت و نسل بعد از خودشان اهمیت نمی دهند این مسئله آینده را بیشتر تهدید می‌کند.
با وجود روزنه های امید اما متاسفانه همزمان، رویکردهای ناهماهنگ دیگری با این تلاش ها اتخاذ می شود که حیات بشر روی کره زمین را به شیوه های خاموش و موثرتری تهدید می کنند.
کانال گفتارهای باقی https://t.me/emadbaghi
وبسایت www.emadbaghi.com
اینستاگرام https://instagram.com/emadeddinbaghi
فیس بوک https://facebook.com/Emadbaqi
