جهان بینی خود را تغییر دهیم یا جهان را؟

عمادالدین باقی
هفته نامه صدا، ش152شنبه19 اسفند1396ص18-19
فکر می کنم اگر کسی فقط متولی شود و هرهفته کلمات قصار مسئولان مختلف را با ذکر منبع و مستندآنها و به طور دقیق نقل و ذخیره کند کتابی می شود مثنوی هفتاد من کاغذ و سند تاریخی مهمی که آیندگان بدانند ما چه دورانی را پشت سر نهادیم و چگونه بر ما حکومت کردند وشاید کسی باور نکند این سخنان در این وسعت هر روزه از زبان مسئولان یک کشور جاری می شده است. آنگاه ریشه بسیاری از مشکلات و مصایب هم شناخته می شود. البته گاهی به طور موردی این کار انجام شده است چنانکه دیده ام پاره ای از سخنان احمدی نژاد را گردآورده و در فضای مجازی منتشر کرده بودند اما اینها با هدف برساختن یک منبع تاریخی نیست. اگر حوزه تاریخ نگاری را ترک نکرده بودم حتما تدوین چنین اثری را وجهه همت خویش می ساختم.
البته شجاع الدین شفا در سال های آغاز انقلاب کتابی به نام «جنایت و مکافات» را در سه جلد منتشر کرد که هر جلد بین700تا800 صفحه بود. تمام نقل قول ها با ذکر شماره و تاریخ و صفحه روزنامه ها بود و اعتماد خواننده را بر می انگیخت. شخصیت فرهنگی و شناخته شده شفا هم به ایجاد این حس اعتماد کمک می کرد اما وقتی در میانه دهه شصت من به مطابقت دادن تعداد زیادی از صفحات کتاب با منابع ذکر شده پرداختم بخشی از آن نقل قول ها در منابع ذکر شده وجود نداشتند، بخشی هم وجود داشتند اما به نحوی تقطیع شده از منبع اصلی برگرفته شده بود که مفهومی وارونه شده را القا می کرد. برخی نقل ها هم درست بودند. اما بررسی تطبیقی من منجر به سلب اعتماد از منبع و استناد کردن بی دغدغه به آن شد. بطور کلی هرچند در مطبوعات نیز نقل های ناصواب فراوانی وجود دارند اما در مجموع مطبوعات منبع معتبری هستند.
با وجود اندیشه ها و نگرش های متعالی در میان برخی رجال ایرانی، اما پاره ای از سخنان ارباب سیاست و دیانت موجب انبساط خاطر و طنز و تفریح اند و برخی هم نشانه سطح شناخت و درک گویندگان آن. برای خالی نبودن عریضه مثالی را از یک اظهارنظر تازه بیان می کنم. در ماه های گذشته سخنان فراوانی در مذمت تلگرام از سوی برخی ائمه جمعه و سیاستمداران اصولگرا گفته شد که بعضا شاهکار مطایبه اند و یادآور فتاوای تحریم تلگرام در دوره قاجاریه و وسیله جاسوسی خواندن آن بود. این اظهارات باید در یک منبع ثبت و ضبط شوند. اما شگفت آور، اظهار نظر نامنتظره یک کارشناس است. رئیس سازمان پدافند غیرعامل، در سخنانی که البته دارای نکات ارزشمندی هم بود اظهار داشته اند:«گفتیم شبکه تلگرام اطلاعات ما را به دشمن فروخته است و این امر کاملا در صحنه نشان داده شد و دیدیم که دشمن با اطلاعات عمل می‌ کند…در شبکه‌های اجتماعی، تلگرام در کشور با ولنگاری بیخیالی و فهم غلط، اطلاعات در اختیار تلگرام قرار دارد. برابر آمار، ۴۰ میلیون از افراد ما را در اختیار خود قرار داده است که ۱۰۰ درصد جمعیت فعال و زنده کشور را شامل می‌ شود که بر روی داده‌های آنها کنترلی نداریم و اطلاعات انها در دست ما نیست که می‌ توان گفت در این شبکه حاکمیت ما کاملا نقض می‌ شود. در این فضا نظام جمهوری اسلامی نمی‌ تواند هیچ احقاق حقی کند زیرا هیچ ساختاری از آن و قانونی در کشور تعریف نشده است بنابراین حق ملت در این شبکه ضایع شده است…. انتشار اخبار کذب و دروغ از طریق شبکه اجتماعی به ما اجازه دفاع و پاسخگویی نمی‌ دهد و بطور مثال قوه قضاییه از طریق رسانه ملی پاسخ آنها را می‌ دهد و یک میلیون مخاطب این شبکه‌ها را به ۵۰ میلیون تبدیل کند. زیرا این سیستم به نوعی طراحی شده که نظام حکمرانی جدید تولید کند، راه‌حل آن این است که زیرساخت‌ها آن را خودمان و ملی تعریف کنیم. سرزمین جمهوری اسلامی از نظر قلمرو سایبری در مولفه سیاسی و اجتماعی اشغال شده، دشمن آن را اشغال کرده که ما باید آن را پس بگیریم. امام فرمودند نفی سبیل بر تمام مسلمانان واجب است اگر احتمال دهید که ما را به سمت تسلط دشمن هدایت می‌ کند،اکثر فقها فتوای‌شان در حرمت ازدواج زن مسلمان و مرد کافر و غیر مسلمان این است که مرد غیرمسلمان بر استناد این آیه تسلط میابد بر زن مسلمان که این حرام است. آیه نفی سبیل مبنای فقه سیاسی اسلامی است که باید به آن پرداخته شود. اگر ازدواج زن مسلمان و مرد غیرمسلمان موجب تسلط بر مسلمان شده و حرام است تسلط شبکه‌ای به نام تلگرام، بر کل ذهن فکر مسلمانان حرام نیست؟ باید ماهیت آن را درست تشخیص داد و چه بسا با یک حکم حکومتی مثل تحریم تنباکو باید سراغ آن برویم، آیا نمی‌ توان فتوا داد و تکلیف تلگرام مشخص کرد؟»( ایسنا، شنبه ۱۲ اسفند ۱۳۹۶)
1- این سخنان با لحن آمرانه از مراجع می خواهد فتوای تحریم تلگرام را به بخاطر جاسوسی بدهند و مستند فقهی آن را هم بیان می کند و می گوید از باب «نفی سبیل» تحریم کنند. جدای از اینکه آیه نفی سبیل انطباقی با این موضوع دارد یا نه؟ با همین منطق نفی سبیل باید تمام مظاهر تمدن جدید را حرام اعلام کرد چون هر کدام در حدی موجب تفوق غیر مسلمین می شوند و سردار دیگر هواپیما و اتومبیل هم نباید سوار شوند و از سلاح های متعارف هم نباید استفاده کنند. حتی پوشیدن کت و شلوار هم نماد برانداختن پوشش سنتی ایرانی ها و جایگزینی پوشش فرنگی است.
2- همین کاری که منتسب به تلگرام شده است را صدا و سیما انجام می دهد. رسانه ای که با پول تک تک شهروندان اداره می شود و اگر آنان راضی نباشند تمام حقوق های دریافتی در آنجا مشمول حرمت است اما رسانه ای کاملا جناحی شده و بخش عظیمی را حذف و علیه آنان به پخش دروغ وافترا مبادرت می ورزد و این جملات سردار درباره تلگرام درباره آنهم صدق می کند:« کسی نمی تواند هیچ احقاق حقی کند زیرا هیچ ساختاری از آن و قانونی در کشور تعریف نشده است بنابراین حق ملت در این شبکه ضایع شده است. انتشار اخبار کذب و دروغ از طریق شبکه اجتماعی به ما اجازه دفاع و پاسخگویی نمی‌ دهد».
اگر در تلگرام این عمل ناپسند است در سازمان صدا و سیما ناپسندتر است ولی چرا از اینجا جلوگیری نمی کنند که اگر صدا و سیما چنین نبود تلگرام و سایر شبکه های اجتماعی هم چنین اقتداری بهم نمی رسانیدند.
3- گرچه وی در بخشی از سخنانش با اشاره به جلسه ای گفته است: «رهبر انقلاب در این جلسه فرمودند: فضای سایبری مدل جدید از حکمرانی جهانی است که در این فضا دنیا شکل می‌گیرد و مدل حکمرانی جهان و کشورها را تغییر می‌دهد و ما باید به دنبال مدل جدید حکومتی از حکومت اسلامی در فضای سایبر برویم» اما بقیه اظهارات رییس سازمان پدافند غیرعامل دلالت می کند که اصولا وی برخلاف این سخن که«فضای سایبری مدل جدید از حکمرانی جهانی است» هنوز درنیافته است که ساختار رسانه ای، سیاسی و حقوقی جهان دگرگون شده است. در خود غرب نیز این معضل وجود داشت اما انها پذیرفتند که وارد جهان دیگری شده اند. درست مانند اینکه اگر با ورود به عصر صنعتی شما می خواستید در برابر فناوری جدید مقاومت کرده و همچنان با خیش و گاو اهن عمل کنید، نتیجه ان صفردرصد شدن بازدهی در برابر بهره وری بالای کشت صنعتی شده و اخراج چنین جامعه ای از گردونه تولید و بعد حیات و هستی گریز ناپذیر بود.
4-حضرات التفات ندارند که دهها اپلیکیشن و شبکه اجتماعی مشابه ولی سهل الوصل تر و از نظر امنیتی غیرقابل کنترل تر از تلگرام وجود دارد و تلگرام فقط برای مردم ایران مانوس تر است. و اساسا اپلیکیشن هایی وجود دارند که بدون نیاز به اینترنت شبکه اجتماعی ایجاد می کنند. در یک گزارش تحقیقی در مجله آسمان آمده است:«اپلیکیشن Firechat از طریق ایجاد یک شبکه مستقل خارج از اینترنت و فقط با اتکا به بلوتوث و شبکه وای فایی که بین دو گوشی تلفن همراه وجود دارد کار می کند. برخلاف سایر اپلیکیشن ها که افزایش تعداد کاربران به طور همزمان موجب کاهش کارایی آن می شود، در این اپلیکیشن افزایش تعداد کاربران موجب افزایش عملکرد می شود. مردم هنگ کنگ با استفاده از اپلیکیشن Firechat بر روی گوشی های هوشمند خود تظاهرات گسترده ای را صورت داده اند. اپلیکیشن Firechat تنها یکی از چند اپلیکیشن موجود در بازار اپلیکیشن ها است». حالا فکر می کنند با مسدود کردن تلگرام مشکل شان حل می شود؟
5- رئیس پدافند غیر عامل می گوید: «طبق آمار پلیس فتا بخشی از مشاغل تلگرام به انتشار مشاغل ممنوعه و مواد مخدر می‌پردازند». صرفنظر از اینکه بخش اعظم مشاغل و بهره مندی های مشروع و اشتغال زا در تلگرام انجام می شود و همانطور که اگر کسی از کارد آشپزخانه برای جنایت سوء استفاده کرد، فتوای حرام بودن کارد آشپزخانه را نمی دهند، یک گزارش تحقیقی منتشر شده در روزنامه سازندگی نشان می دهد که ساختار اینترنت شبیه کوه یخی است که ما فقط نوک آن را می بینیم. کل شبکه اینترنت مورد استفاده مردم دنیا فقط ده درصد از اندازه واقعی آن را تشکیل می دهد و نود درصد دیگر دارک وب هایی Dark Webهستند که از سیطره تمام دولت ها خارج اند و آمریکا و اروپا هم نتوانسته اند آن را در کنترل خود در آوردند و عمده معاملات غیر قانونی، قاچاق، آدم ربایی ها، هکرها، تروریست ها، پرنوگرافی و جرایم سازمان یافته در آنجا انجام می شوند نه در اپلیکیشن های شناخته شده(سازندگی،ش11 یکشنبه6 اسفند96 ص20و21 دنیای زیر زمینی اینترنت) و تلاش برای فیلتر کردن شبکه های شناخته شده بستر سازی برای «دارک وب» است.
6- در پایان به نظر می رسد که متولیان امور به جای کوشش در تغییر جهان واقعی باید بکوشند جهان بینی خویش را تغییر دهند، تمدن جدید را بپذیرند، و بدانند با اندیشه آزادی و رعایت حدود و حقوق انسانی می توانند خود را در برابر این تهدیدات واکسینه کنند. لزوم اصلاح نگرش به جهان واقعی، بسیاری از امور دیگر را هم در برمی گیرد.
کانال گفتارهای باقی
t.me/emadbaghi
اینستاگرام   emadeddinbaghi