🌓 گفتگوی روزنامه شرق با عمادالدین باقی درباره برخوردهای گشت ارشاد با شهروندان در موضوع حجاب

در پاسخ به این چهار پرسش:
۱- کارکرد کنونی و رفتار عجیب این روزها درباره حجاب در ایران، چقدر می‌تواند در حفظ ارزش‌های حجاب مؤثر باشد؟‌
۲- اصرار فعلی برای این رفتارهای تکانه‌ای از جانب نیروهای مرتبط با گشت ارشاد چیست؟
۳- این نوع رفتارها چه منشا و نتیجه‌ای دارد؟
۴- چقدر از نظر دینی می‌توان از این رویه دفاع کرد؟

✔️ ایجاد تنفر
✍️ شهرزاد همتی دبیر گروه جامعه پس از مقدمه ای بر گزارش آورده است: عمادالدین باقی، حقوق‌دان و فعال حقوق بشر در گفت‌وگو با «شرق» به مسائل اخیر و فیلم منتشر شده در ۴۸ ساعت گذشته در فضای مجازی از برخورد گشت ارشاد با یک مادر پرداخت. او در پاسخ به این سؤال که به نظر شما کارکرد کنونی و رفتار عجیب این روزها درباره حجاب در ایران، چقدر می‌تواند در حفظ ارزش‌های حجاب مؤثر باشد؟‌ گفت:
به نظر من کارکرد معکوس دارد چنانکه تاکنون داشته . اگر این روش جوابگو بود الان باید مشکل کاملا حل شده باشد ولی با گذشت سال ها این مشکل ابعاد وسیع تری پیدا کرده است. (زمانی آیت الله خامنه ای گفتند«پول‌های زیادی خرج می‌کنند، فعالیت زیادی می‌کنند، صدها رسانه را به کار می‌گیرند تابتوانند به طُرق مختلف روی هویت مستقل زن مسلمان اثرگذاری کنند». من با این حرف موافقم و اتفاقا گاهی افراد ناهنجاری را پشت این تلاش ها می بینم. اگر ادم کمی فهم داشته باشد به وضوح تشخیص می دهد که چنین تلاش هایی وجود دارند اما پرسش این است که ایا شیوه مقابله با ان هم درست است؟ چرا در میان دهها کشور اسلامی این چالش در این ابعاد فقط برای ایران مطرح است؟ ایا خود سکانداران حکومت روشی را انتخاب نکرده اند که این فرصت را برای ان تلاش ها ایجاد کند؟).

او همچنین در پاسخ به این سؤال که به نظر شما اصرار فعلی برای این رفتارهای تکانه‌ای از جانب نیروهای مرتبط با گشت ارشاد چیست؟ گفت:
به گمان من این رفتارها برخاسته از این تصور غلط است که اگر یکجا کوتاه بیاییم به سراغ خاکریزهای بعدی می آیند. در مسایل اجتماعی این تشبیهات نظامی بنیان کژراهه است زیرا در نبرد نظامی با دشمن طرفیم اینحا با شهروند. در نبرد نظامی هم گاهی انعطاف و صلح واجب می شود و در جامعه هم اگر معلوم شد روشی اشتباه بوده چرا باید از مردم بترسیم که بگوییم اشتباه بوده. امام علی می گوید: وَ إِنْ ظَنَّتِ الرَّعِيَّةُ بِكَ حَيْفا فَأَصْحِرْ لَهُمْ بِعُذْرِكَ وَاعْدِلْ عَنْكَ ظُنُونَهُمْ بِإِصْحَارِكَ. یعنی اگر مردم گمان بردند تو ستمگری، آنها را بازداشت کن، بلکه می فرماید: از آنها عذرخواهی کن و گمان های انها را با اشکار کردن عدالت خود برطرف کن.
اخیرا یکی از اقایان گفته است «با پسوند اجبار نباید حجاب را خراب کرد، نفس واژه حجاب اجباری غلط و برای تخریب حجاب است». ولی کسانی که تعبیر حجاب اجباری را به کار می بردند منظورشان نفی حجاب نیست چون اولا ان را در برابر بی حجابی اجباری به کار می برند ثانیا می گویند حجاب اگر در حد فروع دین مانند نماز هم واجب باشد به طوری که انکار ان انکار ضروری دین محسوب شود اما هیچ فقیهی و خردمندی نگفته که حکومت باید مردم را ملزم و مجبور به نماز خواندن کند.

باقی در پاسخ به این سؤال که این نوع رفتارها چه منشا و نتیجه‌ای دارد؟ تصریح کرد: نتیجه قهری اش ایجاد تنفر و مشروعیت زدایی است. اتفاقا مخالفان حکومت دقیقا به شیوه ای عمل می کنند که حکومت برایش تبدیل به مسئله حیثیتی و مرگ و زندگی شود و از همین نقطه به آن حمله کنند و حکومت هم در این دام افتاده است و در نهایت انفعال و دنباله روی بر روشی اصرار دارد که نه بلحاظ حقوق بشری و نه دینی نمی توان از ان دفاع کرد.
معیار اصلی ما باید حقوق شهروندی باشد. حتی در اصول ۱۹و ۲۰ قانون اساسی می گوید همه شهروندان در برابر قانون از حمایت یکسان برخوردارند و قید نکرده شهروندان مسلمان یا غیر مسلمان یا با روسری و بی روسری و غیره اما وضعیت دوگانه ای در قانون اساسی وجود دارد که می توانند با توسل به تفسیر از اصل حقوق بشر و شهروندی در فصل سوم عدول کنند لذا به استناد دین دست به این اعمال می زنند.
مشکل اصلی که این مسئله را به یک مسئله جدی سیاسی و اجتماعی و مذهبی بدل کرده دخالت تام حکومت است. این امور مربوط به خود جامعه است و باید در خود جامعه از طریق تعامل و توافق و اقناع میان خود مردم رفع شود. در اغلب جوامع اسلامی این راه رفته اند که به دهها آیه ای عمل کنند که می گوید وظیفه پیامبر ابلاغ و بیان حکم خداست نه اجبار و الزام و تصریح می کند که تو وظیفه داری به مردم بگویی «إِمَّا شاكِراً وَ إِمَّا كَفُوراً» می خواهند راه شکر را بروند می خواهند راه کفر را بروند. مسئولیت آن با خودشان است. این آیات فراوان هم مکی و هم مدنی هستند یعنی هم در زمان قبل از بسط ید و هم زمان حکومت نازل شده اند. در نتیجه در اغلب جوامع اسلامی هیچکدام دیگری را منکوب و مطرود ندانسته و به ارزش و ضد ارزش بدل نمی کنند. در ایران هم در تمام ۱۴ قرن گذشته تا پیش از انقلاب همین گونه بود و مردمی که در ایران قبل از انقلاب یا در جهان اسلام اینگونه عمل می کردند مسلمان بوده و هستند و از نظر عرف اجتهادی عرف جامعه و سیره متشرعه محسوب می شوند که از ملاکات اجتهاد است.

او در ادامه در پاسخ به سؤال دیگری مبنی بر اینکه چقدر از نظر دینی می‌توان از این رویه دفاع کرد؟ نیز گفت:
پاسخ شما نیازمند یک بحث تخصصی و مبسوط است که قبلا در نوشته های بنده و دیگران به تفصیل توضیح داده شده ولی اجمالا می توان گفت در قران بیش از حجاب ظاهر بر حجاب و پاکی باطن تاکید شده است. اگر فقط سه ایه درباره حجاب امده که یکی آیه۵۹ سوره احزاب است که اختصاص به زنان پیامبر دارد و آقای مطهری می گوید انهم حجاب از نوع روسری است نه چادر . آیه دوم آیه۳۱ سوره نور است که درباره پوشاندن فروج و اندام است و بر مرد و زن بطور یکسان دستور حفاظت از فروج داده شده. شهید مطهری در جلد۱۹مجموعه اثار می گوید«تا آنجا كه من الآن به خاطر دارم هیچ فقیهی به این آیه به عنوان یكی از ادلّه وجوب سَتر استناد نجسته است» و تفسیر منهج الصادقین هم ذیل این آیه غض ابصار می گوید: بعضی می گویند واجب است بعضی می گویند واجب نیست. آیه سوم هم آیه ۶۰ سوره نور است که درباره جواز رفع حجاب و لباس رو برای زنانی دارد که امیدی به ازدواج شان نیست.
اما در قرآن درباره عفت باطنی، ایات صریح و فراوان وجود دارد و تعجب این است که چرا نسبت به این امر مهم تر اینقدر بی مبالاتی می شود که سال هاست پی در پی شاهد اخبار فساد مالی و اخلاقی و سیاسی هستیم و صدها پرونده درباره مسئولان تشکیل شده است.
فقه با قواعد فراوانی مثل «لاضرر»، « دفع افسد به فاسد» و «توقف اجرای احکام در صورت وهن»، «توقف اجرا در صورت مفسده» و «الاَهَمّ فَالاَهم» و «قاعده یُسر» و چندین قاعده دیگر شرایطی ایجاد کرده که یک فقیه سنتی مثل آیت الله خویی وقتی در رساله استفتائات درخصوص نگاه مورد سوال قرار می گیرد می گوید: نگاه به زنانی که پایبند حجاب اسلامی نیستند، اگر موجب تحریک شهوت و لذت جنسی نباشد، مانعی ندارد، چه رسد نگاه به تصویر آنان که قطعا جایز است.
و درباره زن محجبه ای که شوهرش او را مجبور به کنار گذاشتن حجاب می کند پاسخ می دهد: هنگامی که امر زن دایر بین طلاق و حجاب شد، بر زن واجب است طلاق را انتخاب کند، مگر اینکه طلاق ، برای زن موجب حرج و مشقتی گردد که در این صورت زن می تواند به مقداری که ضرورت دارد حجاب شرعی را رعایت نکند.

📢 این پرسش و پاسخ در روزنامه شرق پنج شنبه۳۰تیر۱۴۰۱ صفحه۱۰(حوادث) با عنوان:«صلح شهری در تنگنا» منتشر شده که تیتر اول روزنامه هم هست. عبارت داخل پرانتز در روزنامه از گفتگو حذف شده بود که اینجا آمده است.
لینک روزنامه شرق
https://www.sharghdaily.com/fa/tiny/news-851237

متن استفتاء و پاسخ مرحوم آیت الله خویی که در مصاحبه به ان اشاره شده به شرح زیر است:

السوال : العارف لإمرأة عن طريق التلفاز أو المذياع فهل يجوز له النظر الي صورتها في المجلة أو في غيرها وكذلك في الهاتف فان ابنائنا الشباب في محاذير من هذه الجهة ؟
الجواب : النظر الي المبتذلات غير ممنوع فضلا عن صورتها ما لم يوجب اثارة الشهوة والتلذذ .

السوال : ماحكم المرأة الملتزمة بالحجاب الشرعي ولكن زوجها يمنعها من ذلك و يخيرها بين الطلاق و خلع الملابس الشرعية ؟
الجواب : اذا دار الأمر بينهما فعلي المرأة ان تختار الطلاق ،إلا اذا أوجب الطلاق الحرج والمشقة التي لاتحتمل عادة فيجوز الخلع بمقدار الضرورة .
( المسائل الشرعية ، الاستفتائات ، ص ١٩٥ و١٩٧)

کانال گفتارهای باقی
https://t.me/emadbaghi
وبسایت
emadbaghi.com

اینستاگرام
https://instagram.com/emadeddinbaghi
فیس بوک
https://facebook.com/Emadbaqi