هزینه کتاب خریدن: بی مقدار، هزینه کتاب نخواندن: بی شمار

عمادالدین باقی
روزنامه سازندگی،ش222 یکشنبه27آبان97ص3
هفته کتاب است و نمی توان دم فرو بست. مرثیه برای کتاب و کتابخوانی و شعر و شعار در مدح کتابخوانی فراوان است اما هم از نگاه مصرف و هم تولید، شمارگان کتاب و کتابخوانی در ایران شرم اور است. از نگاه مصرف، در گذشته گفته می شد که سرانه مطالعه هر ایرانی 15تا20 دقیقه است و گاهی ارقامی بین 2 دقیقه تا 76 دقیقه را هم گفته اند و بسته به اینکه کتاب درسی و حتی صفحات مجازی و شبکه های اجتماعی هم جزو آمار مطالعه به شمار آید یا نه؟ این رقم تغییر می کند اما شاخص عینی تری هم وجود دارد و آن «تولید» است. تولید، تابعی از مصرف است. وقتی تقاضا زیاد باشد تولید هم افزایش پیدا می کند اما در ایران با جمعیتی 85 میلیونی با سرانه کمتر ازیک کتاب در سال. شمارگان کل کتاب های چاپ شده در یکسال گذشته (1 آبان96تا1 آبان 97) 140743920 جلد کتاب است که 69865847 آن کتاب کودک و کمک آموزشی با نسبتی تقریبا مساوی است که اگر از تعداد کل کم کنیم می شود 70878073 یعنی کمتر از71 میلیون جلد. اگر کتاب های مذهبی چون ادعیه، قران، نهج البلاغه و مفاتیح را کسر کنیم بازهم کاهش بیشتری می یابد. به عبارت دیگر حتی معادل یک نفر یک کتاب هم در طول یکسال چاپ نشده است. با توجه به اینکه بخشی از انها برای کتابخانه ها خریداری می شوند و بخشی هم سال ها در انبارها می ماند و ان اندازه هم که فروش می رود خوانده نمی شود، در نتیجه سهم هر ایرانی انقدر ناچیز است که می توان گفت بجز اقلیتی از مردم، اکثریت هیچ کتابی نمی خوانند.
این درحالی است که در کشورهایی که دارای شمارگان بالای کتاب، مجله و روزنامه اند، اینهمه مرثیه و شعر وجود ندارد یا دست کم ما ندیده ایم. ظاهرا هرچه سخنسرایی بیشتر باشد کتاب نیز مهجورتر است زیرا کتاب خواندن با تشنگی و فهم نیاز به دانایی و فرزانگی به وجود می آید نه با مداحی. اینکه بدون نیاز به توضیح و استدلال هرکسی بفهمد هزینه کتاب خریدن و خواندن هرچه باشد بسیار کمتر ازهزینه کتاب نخواندن است. انسان با کتاب نخواندن چیزهایی را از دست می دهد که جبران نمی شود و با کتاب خواندن چیزهایی به دست می اورد که با هیچ پولی نمی توان به دست اورد. فقط یک دستاورد کوچکش این است که به گفته امام علی(ع) در وصیت به امام حسن(ع) اگر تاریخ بخوانی گویی عمری به درازای همه انها داشته ای”
اخبار گذشتگان را بر او (بر نفس خود) عرضه نما و مصایبی را که به اقوام قبل از تو رسیده به او یادآوری کن. در دیار و آثار (ویران شده) آنها گردش نما و درست بنگر آنها چه کردند، از کجا منتقل شدند و در کجا فرود آمدند گویا طولی نمی‌کشد که تو هم یکی از آنها خواهی شد… گرچه من به اندازه همه کسانی که پیش از من می‌زیستند عمر نکرده‌ام اما در رفتار آنها نظر افکندم و در اخبارشان تفکر نمودم و در آثار بازمانده از آنان به سیر و سیاحت پرداختم تا بدانجا که (بر اثر این آموزش ها) همانند یکی از آنها شدم بلکه گویی بر اثر آنچه از تاریخشان به من رسیده با همه آنها از اوّل تا آخر بوده‌ام (من همه اینها را بررسی کردم سپس) قسمت زلال و مصفای آن را از بخش کدر و تیره باز شناختم و سود و زیانش را دانستم”.
با کتاب خواندن، عمر انسان به اندازه تاریخ می شود و تجربه اش نیز به همان اندازه غنی می گردد. این دستاورد در برابر هزینه ناچیزی که بابت کتاب می پردازیم واقعا قابل مقایسه است؟ بگذریم ازاینکه با پایانِ خواندن و نوشتنِ هر کتاب، احساس تولد تازه ای به انسان دست می دهد، کتاب احساس بیهودگی و پوچی را می زداید و ملال از تکراری بودن زندگی را می تاراند زیرا «تکراری شدن» را بلاموضوع می کند. بگذریم از آثار اخلاقی و تأثیری که در منش انسان دارد و بگذریم از اینکه یکی از عوامل موفقیا شغلی و موفقیت در خانواده و جامعه است و بسیاری سودمندی های دیگر اما چرا ما حاضر نیستیم فقط بخشی از پرداختی های خود بابت هله هوله و پفک و چیس و بستنی یا حتی پولی که به متکدی می دهیم برای خرید کتاب صرف کنیم؟ چرا حاضر نیستیم در میان صدها کادویی و هدیه تولد و ازدواج و روز زن و مرد و روزعشاق و انواع مناسبت های دیگر یکی و فقط یکی از اقلام را کتاب قرار دهیم؟ چرا سمنی(NGO) برای ترویج کتاب و کتابخوانی پدید نمی آوریم؟ مگر دانایی و نادانی، ریشه نیکبختی و شوم بختی نیست؟
وقتی صنعت نشر راکد شد فقط باعث رکود زنجیره مشاغل وابسته به نشر و آسیب های اقتصادی و اجتماعی نیست، پیامدها و ابعادی بی کران دارد. در حقیقت علت و معلولی برای رکود نویسندگی، اندیشیدن، تولید فکر و خلاقیت در جامعه است و مرگ اندیشیدن و تولید فکری در یک جامعه موجب مرگ معنوی سپس مرگ مادی و در یک کلمه سقوط یا مرگ اجتماعی است. آیا تاکنون فکر کرده ایم همین سرنوشتی که داریم چقدر با کتاب خواندن و نخواندن رابطه دارد؟
کانال گفتارهای باقی
 https://t.me/emadbaghi
اینستاگرام   emadeddinbaghi
وبسایت www.emadbaghi.com
فیس بوک         Emadbaqi@