فضیلت های فراموش شده

درباره آیت الله صانعی

#عمادالدین_باقی
روزنامه سازندگی، ش ۷۵۲ دوشنبه ۲۴ شهریور ۱۳۹۹ ص ۲
این روزها در پی در گذشت عالم گرانقدر مرحوم آیت الله صانعی، در باب اندیشه و آرای فقهی ایشان و پایمردی های شان در جریان های اعتراضی و همراهی با مردم بسیار گفته اند اما در کنار این فضیلت ها، فضیلت دیگری کمتر مورد توجه قرار می‌گیرد زیرا این فضیلت مستلزم بیان نقدهایی درباره شخصیت هاست. به هر حال نمی شود انسان در طول سالیان متمادی زندگی معصوم مانده و خطا نکرده باشد به ویژه در دوران انقلاب و باز ویژه تر از آن در دهه های اول و دوم که فضای انقلابی و عاطفی چیره بود و باز ویژه تر اینکه کسی متصدی مناصبی در حکومت شده باشد.
امروز وقتی که به گذشته بازمی گردیم بسیاری از شخصیت ها کارنامه شان درخور نقد است اما فضیلت بزرگ برخی از آنان مانند آیت الله صانعی اقرار به همین خطاها و کوشش برای جبران آن است.
هنگامی که در دهه فجر سال ۶۷ قائم مقام رهبری وقت در گفتگویی اظهار داشتند که پس از ده سال از انقلاب باید ببینیم اگر جایی اشتباهی کرده ایم توبه کنیم، جمعی برآشفتند و آن را سوء تعبیر کردند و گمان بردند این سخن به معنای خط بطلان کشیدن بر همه چیز است اما این سخن در حقیقت از آموزه های گرانسنگ دینی بود که ریشه تجربی و عقلانی دارد.
در قرآن کریم ۸۷ بار سخن از #توبه رفته که هفت بار آن با صیغه امر است و دلالت بر وجوب می کند در حالی که حتی درباره نماز این تعداد آیات و امریات نیامده است و امرهایش برابری می کنند و نشان می دهد وجوب توبه چه مرتبه ای دارد اما امروزه از مستحبات هم فروتر آمده و مکروه شمرده می شود. این حکایت تبدیل واجبات به مکروهات است.
توبه فقط مختص گناهکاران و مشرکان و مجرمان نیست و شامل مومنان نیز می شود، مومنانی که راه درستی را در پیش گرفته ولی مرتکب اشتباهاتی می شوند و توبه راه را برای نقد و اصلاح گذشته و پیشگیری از تکرار اشتباهات در آینده می ‌گشاید. همین اصل ساده عقلایی و دینی سالیانیست که در زندگی ما غایب است به گونه ای که وقتی برخی افراد به گذشته خود می نگرند و از آن نادم می‌شوند و آن را بر زبان می‌آورند تخطئه می شوند.
هرچند توبه هم شرایطی دارد و اینکه کسی آگاهانه هر ستمی را روا دارد و وقتی که دیگر نانی و سودی نداشت توبه نماید و زمانی توبه کند که دیگر دیر شده و فرصتی برای جبران ندارد، توبه اش فاقد ارزش است. انسان باید تا فرصت برای جبران دارد توبه کند که قرآن می فرماید: فَمَنْ تَابَ مِنْ بَعْدِ ظُلْمِهِ وَأَصْلَحَ فَإِنَّ اللَّهَ يَتُوبُ عَلَيْهِ(مائده/39). برای جبران هر لحظه دیر است و باید زودتر آغاز کرد.
نگارنده همواره با وجود احترام وافری که برای #آیت_الله_صانعی قائل بود و دوستی فیمابینی که وجود داشت و مشمول الطاف ایشان بود اما از مواضع ایشان در دهه نخست انقلاب درباره برخی از مسائل از جمله رفتار با آیت الله شریعتمداری و ماجرای ناروای خلع از مرجعیت دل چرکین بود که سال ها بعد شبیه همین کار را دیگران با خود او کردند هرچند به شدت و خشونت رفتار با ایت الله شریعتمداری نرسید. اما هنگامی که دیدم ایشان در یکی از درس های شان بدرفتاری با او توبه کردند احساس احترام من نسبت به ایشان فزونی یافت هرچند که سخن ایشان همچنان مجمل رود و به تندروی پیش از انقلاب اشاره داشت نه پس از انقلاب.
ایشان گفته بود: “در قضایای مربوط به مرحوم آیت الله العظمی شریعتمداری من خیلی جوانتر از حالا بودم از کوچه ای که ایشان از منزل می آمدند تا دارالتبلیغ من در مسیر مقابل حرکت می کردم چشم در چشم ایشان می شدم و برای نشان دادن بغض ، تحقیر و مخالفتم به ایشان سلام نمی کردم حالا بعد از 35 سال گاهی که سری به مدرسه فیضیه می زنم این طلبه های جوان تندرو عینا آن رفتار را با من میکنند، سبحان الله ! این روزها که برخی از سربغض و برای تخریب این حرفها را در مورد من می زنند به این فکر می کنم که تاوان کدام رفتار را می دهم. این را برای تنبه خودم و شما برادران و خواهران گفتم که مراقب خودمان باشیم !”
اگر این زشت است که کسانی علیرغم مشاهده آثار زیانبار اعمال شان در گذشته همچنان از آن دفاع می کنند اما زشت ترین کار آن است که کسانی راه توبه را به روی دیگران ببندند و آنانکه توبه می کنند را تخطئه و ملامت نمایند.
یکی از تحلیل گران منتقد آیت الله صانعی نوشت: “درس اخلاق فوق بیشتر به مواضع مارکسیست های پشیمان و توبه نویس دهه 50 شمسی شبیه است”.
برخی هم بدون در نظر گرفتن اینکه افراد تغییر کرده‌اند به مواضع گذشته آنها رجوع و آنها را مورد استناد قرار می دهند تا از حکومت و مخالف حکومت دلربایی کرده و لایک و فالور جذب کنند. نمونه اش یکی از راویان تاریخ است که پس درگذشت آیت الله صانعی، تصویر یکی از مواضع ایشان در ۳۱ سال پیش را انتشار داد تا ژست منتقدانه ای خوشایند جریان های غالب و مغلوب گرفته باشد در حالی که آیت الله صانعی بارها در عمل، عدول خود را از آن مواضع اظهار کرده بود.
نمونه دیگرش گروهی مستند ساز بودند که بدون توجه به سیر مواضع ایت الله منتظری سخنی از ایشان را در اوایل انقلاب نقل کردند که به وسیله آن مواضع سی سال بعد ایشان را بکوبند.
انسان ها تغییر می کنند و انسان شایسته آن است که به موقع تغییر و خطاها را جبران کند. توبه یکی از مهمترین فضیلت هاست، راه آن را بر دیگران نباید بست.
کانال گفتار های عمادالدین باقی
https://t.me/emadbaghi
اینستاگرام
https://instagram.com/emadeddinbaghi
وبسایت
www.emadbaghi.com
فیس بوک
https://facebook.com/Emadbaqi/