روزنامه کارگزاران : كتاب حق حیات؛ از محتوا تا چاپ

روزنامه کارگزاران شماره 663 ، یک شنبه،24 آذر ، 1387
http://www.kargozaaran.com/ShowNews.php?42980
كتاب «حق حیات» نوشته عمادالدین باقی، شرح جامعی است از پژوهشی كه وی در زمینه امكان تعلیق و لغو مجازات اعدام در ایران و سایر كشورهای اسلامی به انجام رسانده است. این كتاب كاوشی در بحث‌های مذهبی، سیاسی و جامعه مدنی در ایران و سایر كشورهایی است كه مجازات اعدام در آنها به‌خاطر تفسیری از شریعت اسلامی، همچنان اجرا می‌شود. این كتاب توسط شبكه عربی حقوق بشر در قاهره منتشر شده است. كتاب حق حیات، مباحث اعدام، سنگسار و نیز الغای اعدام و مجازات‌های جایگزین را در سه فصل ارائه كرده است. عمادالدین باقی خود درخصوص كتاب حق حیات به خبرنگار حقوقی كارگزاران می‌گوید: «كتاب حق حیات در دو جلد تدوین شده است. جلد اول این كتاب بحث در مورد مجازات اعدام و قصاص با نگاه درون دینی بر مبنای آیات قرآن و دیدگاه علما و فقها و مفسران قرآن كوشیده استدلال كند كه مجازات اعدام را می‌توان لغو كرد، بدون اینكه منافاتی با شریعت و نصوص قرآن داشته باشد.» به گفته وی، این كتاب كه براساس كاوش در مجازات اعدام و قصاص استوار است، ضمن اینكه اعدام را به‌طور كلی و با دلایل مذهبی و حقوقی بشری نفی كرده، بحث جداگانه و خاصی را پیرامون موضوع قصاص گشوده.
باقی در این كتاب با دو رویكرد به این موضوع نظر كرده است: «رویكرد تضییقی و محدود كننده» و «رویكرد حلی و رادیكال». باقی در این باره توضیح داد: در روش تضییقی كه محدودكننده است، مجازات قصاص را فقط موقوف به نظر اولیای دم نمی‌داند و بر اساس آرای برخی از فقها و استناد به ادله شرعی و براساس رأی هیات منصفه به علاوه جمعی از كارشناسان جرم‌شناسی و روان‌شناسی دخیل دانسته شده است كه در این رویكرد مجازات قصاص محدود می‌شود.» باقی در توضیح رویكرد «حلی» اضافه می‌كند: «با استناد به آیات برخی فقها نشان داده شده مجازات قصاص، یك مجازات تخیری است و در واقع قصاص سه گزینه‌ای است كه در صورت وقوع قتل نفس فرد بی‌گناه، مقرر شده است.» وی در توضیح جلد دوم این كتاب گفت: «در جلد دوم، علاوه بر این موضوعات كلی كه در جلد اول گفته شده، مختص به اعدام افراد زیر 18 سال است. 12 دلیل فقهی و حقوقی ذكر شده كه اعدام افراد زیر 18 سال را شرعا جایز نمی‌داند و مناقشات پیرامون اعدام زیر 18 سال را طرح می‌كند.» جلد دوم این كتاب قبل از چاپ به‌صورت پلی‌كپی چاپ و بین علمای قم و سران و مسوولان قضایی و نمایندگان مجلس توزیع شد و در مواردی كه نظرات این افراد به صورت شفاهی گرفته شده، بازتاب‌های بسیار مثبتی داشت. باقی ادامه داد: در این تحقیق درخصوص اعدام‌های زیر 18 سال، هیچ سابقه‌ای در ادبیات دینی مشاهده نشد و این اعدام‌ها جزء مسائل مستحدثه‌ای است كه تاكنون اهل نظر و علما به آن نپرداخته‌اند، به‌همین دلیل این تحقیق كار دشواری بود. حتی عده‌ای بر این عقیده بودند كه در این خصوص شما به‌غیر از مباحث قانون مجازات اسلامی از درون فقه موجود چیز بیشتری به‌دست نمی‌آورید. اما نتایج این تحقیق خلاف نظرات آنها را ثابت كرد.
عمادالدین باقی در پاسخ این سوال كه «آیا شما هم مانند برخی مسوولان قضایی بین مجازات اعدام و قصاص، تفاوت قائل هستید؟» گفت: تفاوت اعدام و قصاص، تفاوت در واژه است، تفكیك این دو در این است كه قصاص مربوط به قتل نفس فرد بی‌گناهی است كه عمدا كشته شده، اما اعدام مربوط به مرتكبین به فحشا، منكرات، قاچاق و تروریست‌های اقتصادی است كه مربوط به حكومت است و در این موارد ما نص صریح در مورد اعدام اینگونه مجرمین نداریم و بر مبنای آمار احكام، اعدام مربوط به جرائم غیر از قتل 60 درصد احكام اعدام را به‌خود اختصاص داده و 40 درصد احكام اعدام مربوط به جرائم قتل می‌شود. وی ادامه داد: از آنجایی كه قصاص در ایران جزء حق خصوصی تعریف شده است، حكومت نمی‌تواند در آن دخالت داشته باشد ولی در این كتاب گفته شده كه حكومت باید در این مورد به صدور حكم بپردازد و از اولیای دم مقتول خلع‌ید نماید. وی یادآور شد: «دادن اختیار مطلق به اولیای دم، جامعه‌ را مواجه با احكام فراوان اعدام می‌كند كه تاوان آن را یك كشور، یك ملت، یك آیین و مذهب باید بدهد و برای حق خصوصی نمی‌توان اختیار مطلق قائل شد.»
نگارنده كتاب حق حیات، مجازات اعدام را یك مجازات سه گزینه‌ای می‌داند و با این توضیح كه «نگاه قرآن در مورد قصاص، یك نگاه سه‌گزینه‌ای است»، گفت: گزینه قصاص، دیه و عفو و نص صریح قرآن به عفو اولویت می‌دهد و بعد خون‌بها (دیه) را مطرح می‌كند. عمادالدین باقی با توضیح چگونگی تدوین این كتاب و دلیل چاپ آن به زبان عربی نیز گفت: «طرح تحقیقی این كتاب از حدود 9 – 8 سال پیش از این داده شد. بخش‌هایی از این كتاب در نشریات مختلف منتشر شده، اما وقتی كه كل كتاب به ارشاد داده شد، مجوز چاپ نگرفت. حدود دو سال پیش كمیسیون ملی حقوق بشر افغانستان پیشنهاد كرد كه این كتاب در آنجا چاپ شود زیرا آنها بر این عقیده بودند كه موضوعات این كتاب خاص ایران نیست، بلكه مشكل حقوقی مردم افغانستان هم هست، ولی به‌دلیل بازداشت من چاپ این كتاب در افغانستان متوقف شد.( قبل از زندان رفتن اخیر من قرار بود یک ناشر لبنانی جلد 1این کتاب را چاپ کند و قسمت هایی را هم ترجمه کرد که پس از آزادی من می خواستند آن را دنبال کنند اما با پیگیری کمپین بین المللی حقوق بشر و آقای قائمی)شبكه حقوق بشر عربی در قاهره كه یك نهاد حقوق‌بشری نیز هست پیشنهاد چاپ این كتاب را داد كه مورد پذیرش نیز بود؛ در نتیجه كتاب حق حیات توسط این شبكه حقوقی‌بشری به چاپ رسید.
—————————————————–
عبارت داخل پرانتز در اصل گفتگو وجود داشته ولی در نسخه چاپی نیامده است
روزنامه اعتماد نیز در ویژه نامه ای خلاصه کتاب حق حیات 2 درباره اعدام کودکان را در دو صفحه کامل به چاپ رسانید که لینک آن در زیر قابل دسترسی است . این کتاب نیز چنانکه در بیانیه کمپین بین المللی حقوق بشر در ایران و شبکه عربی حقوق بشر عربی آمده است به زودی به زبان عربی منتشر می شود.
http://www.etemaad.ir/Released/87-09-24/229.htm