گفتگوبا بي بي سي درباره نامه سرگشاده پيرامون توقيف كتاب

بي‌بي سي 2 نوامبر 2006 برابر با 11 آبان 1385 جام جهان‌نما
بي‌بي‌سي: نشست مشترك ناشران ايران با اعضاي كميسيون فرهنگي مجلس شوراي اسلامي برگزار شد.در اين نشست كه نمايندگاني از وزارت ارشاد و كميسيون فرهنگي مجلس و اتحاديه ناشران و كتابفروشان حضور داشتند به مشكلات مميزي كتاب، قطع يارانه‌هاي كاغذ و حضور ناشران ايراني در نمايشگاه‌هاي بين‌المللي پرداخته شد. به گزارش خبرگزاري ميراث فرهنگي تغييرهاي زيادي در بررسي كتاب ، ارائه برگ‌هاي غير رسمي از سوي ارشاد بعد از مميزي كتاب، بررسي‌هاي مجدد و هدر رفتن اعتبارات دولتي با حضور ناشران ايراني در نمايشگاه‌هاي بين‌المللي از مسائلي هستندكه صنعت نشر در ايران با آن دست به گريبان است. در همين حال محمد علي دادخواه وكيل مدافع ابراهيم يزدي دبير كل نهضت آزادي ازشكايت موكلش عليه وزير ارشاددر دادسراي كاركنان دولت خبر داده است.آقاي يزدي كتابي را با عنوان« روشنفكري ديني و چالش‌هاي جديد» تاليف كرده و به گفته آقاي دادخواه با گذشت 20 ماه از تاريخ تحويل آن به اداره نظارت بر چاپ نه مجوز چاپ صادر شده و نه پاسخي كتبي مبني بر عدم امكان نشر به وي داده شده است. آقاي دادخواه گفته است كه چون مكاتبات و پي‌گيري‌ها بدون نتيجه مانده است آقاي يزدي شكايتي را در دستگاه قضايي مطرح كرده است. همكارم محمد اميني در گزارشي به مشكلات ناشران و نويسندگان در ايران پرداخته است.
محمد اميني: با مشاهده گزارش ها و خبرهايي متعدد از ديدارها، ابراز نگراني‌ها و اعتراضات ناشران و نويسندگان كتاب در ايران اين پرسش بار ديگر رنگ و جلوه تازه‌اي به خود گرفته است كه وضعيت ناشران و نويسندگان و به تبع آن مشتريان بازار كتاب در ايران پس از تغيير دولت در اين كشور و روي‌كار آمدن آقاي احمدي‌نژاد چگونه شده است؟ حسين صفار هرندي وزير ارشاد دولت آقاي احمدي‌نژاد كه از روزنامه كيهان به اين وزارت‌خانه نقل مكان كرد امسال اعلام كرده بود كه نظارت و ارزشيابي‌ها در حوزه‌ فرهنگ و هنر و به خصوص كتاب بيشتر خواهد شد. به گفته ناظران و كارشناسان اكنون گزارش‌ها از وضعيت بازار كتاب در ايران به نقطه نگران كننده اي رسيده است و كتاب‌هاي زيادي در صف كسب مجوز در وضعيت بلاتكليف مانده‌اند. از خانم شهلا لاهيجي ناشر كتاب در ايران پرسيدم اين سرعت وخامت مورد نظرش در بازار نشر را چگونه مي‌بينيد؟
لاهيجي: سرعت بدتر شدن اصلا قابل تصور نيست به اين ترتيب است كه هر ناشر بخش خصوصي كه روي ادبيات و روي حتي مسائل غير ادبيات، مسائل متن‌كاري مي‌كرده بين 20 تا 30 كتاب در آنجا دارد و علاوه بر اين تعداد، انبوه كتاب هاي قبلا چاپ شده و داراي مجوز دائم باطل شده، در حال حاضر وضعيت بحراني نشر آنچنان است كه بزودي بخش خصوصي تعطيل مي‌شود و نظر من اين است كه متوليان فعلي امور فرهنگي كشور قصد دارند كه بخش خصوصي نشر را تعطيل كنند.
محمد اميني: بازار كتاب در ايران در اغلب مقاطع با مشكلاتي نظير كمبود كاغذ، تاخير زياد در بررسي و اعطاي مجوز چاپ و بررسي‌هاي فاقد چارچوب مشخص، ثابت و سليقه‌اي در رنج بوده اند وبه اعتقاد ناظران يك ويژگي‌شرايط بازار نشر كنوني ايران آن است كه در سايه دولت آقاي احمدي‌نژاد توجه ويژه‌اي به عكس كردن مسيرطي شده در بازار كتاب در دوران محمد خاتمي رييس جمهوري پيشين مي‌شود. چند هفته پيش نيز گزارش انتقادي شديدي از عملكرد وزارت فرهنگ و ارشاد دولت محمد خاتمي در مجلس ارائه شد كه عمدتا حول نامناسب بودن محتواي اكثريت آثار چاپ شده دور مي زد. به گفته شهلا لاهيجي آقاي صفارهرندي خود در مقطعي اكثريت محصولات بازار كتاب ايران ظرف 8 سال گذشته را نامطلوب و نامناسب توصيف كرد.
شهلا لاهيجي: وزير محترم ارشاد بدون هيچ نوع بحث مجاب كننده مي فرمايند كه 80درصد از كتاب هايي كه ظرف 8 سال گذشته چاپ شده اينها كتاب هايي بي‌ارزش، كم ارزش و خلاف مصالح نظام، خلاف اخلاق عمومي و و، و، هست آقا ما يك مصوبه‌اي شوراي انقلاب فرهنگي داريم. براي ما موادي را گذاشته، ما مي خواهيم ببينيم اين كتاب‌ها كه چاپ شده مغاير كداميك از اين موازين 12 ماده اي بوده؟ نمي شود كه همين طوري آدم به ميل خودش و بدون هيچ نوع آمار يكدفعه رقم 80درصد را بدهد.
اميني:در شرايط حاكميت چنين نگاه و سياستي، اهل نشر و نويسندگان با نگراني فراوان چشم بر وضعيت مبهم آينده خود دوخته‌اند. بسياري از كارشناسان و ناظران اين موضوع را قابل توجه مي‌دانند كه كتاب هاي سياسي و اجتماعي پردازنده به موضوعات جدي ايران ديگر در قفسه كتابفروشي‌ها ديده نمي‌شوند. عمادالدين باقي نويسنده و روزنامه‌نگار كه كتاب‌هايش اخيرا در ايران اجازه چاپ نيافته و نامه سرگشاده‌اي نيز به وزير ارشاد نوشته، درباره مشكلات ايجاد شده براي اهل كتاب در دوره جديد چنين مي گويد:
باقي:در مورد وضعيت كتاب در دوره جديد و دولت جديد، محدوديت ها بيشتر شده و حتي گفته نمي‌شود كه كدام عبارت يا پاراگراف را حذف كنيد تا مجوز چاپ بدهيم.يك ليست از اسامي نويسندگان را جلو خود گذاشته اند و مي گويندبه اين افراد مجوز نمي‌دهند. حتي در مواردي هم كه كتاب را مشخص مي‌كنند چه عبارتي يا پاراگرافي حذف شود اين را به شكل رسمي منعكس نمي كنند، يا شفاهي مي گويند يا روي يك كاغذبي هويت ، بدون آرم و سر برگ و … به نويسنده منعكس مي‌كنند. اين رويه صددرصد نه تنها برخلاف اصول آزادي بيان و ماده 19 اعلاميه جهاني حقوق بشر، بلكه بر خلاف همين قوانين و مقررات داخلي خود جمهوري اسلامي است و 95 درصد يا حتي بيشتر كتاب‌هايي كه الان با مشكل مواجه‌اند كتاب‌هايي هستند كه طبق همين مقررات نشر كاملا مجازند، براي اينكه اين ممنوعيت‌ها از لحاظ حقوقي هم هيچ مبنايي ندارد. اين كار از حيث اخلاقي هم رفتاري توهين‌آميز با نويسندگان است.
اميني: حال بايد ديد در شرايطي كه گزارش‌ها از تعطيل شدن كتابفروشي‌ها و ورشكست شدن ناشران حكايت نگران كننده‌اي عرضه مي‌كنند چگونه حكومت‌ايران تلاش خواهد كرد تا سطح دانش و فرهنگ واقعي مردم در اين كشور را بالا ببرد.