عمادالدین باقی(در سایت انصاف نیوز با موافقت مصاحبه شونده چند کلمه تغییر یافته ولی اینجا متن اصلی انتشاریافته است)
📡 انصاف نیوز ۲۹ آبان ۱۴۰۲
عماد باقی: رعایت حقوق بشر، مردم را با حکومت آشتی می‌دهد/ ستاد حقوق بشر ستاد اداری دفاع از قوه قضاییه است
محمد توکلی، انصاف نیوز: عمادالدین باقی با بیان اینکه «بسیاری از اصول حقوق بشر در لابه‌لای همین قوانین پراشکال تضمین شده»، می‌گوید: رعایت حقوق بشر، مردم را با حکومت آشتی می‌دهد.
این حقوقدان و فعال حقوق بشر با اشاره به عملکرد ستاد حقوق بشر قوه قضاییه گفت: این ستاد به جای آنکه ستاد حقوق بشر باشد در واقع یک ستاد اداری برای دفاع از عملکرد قوه قضاییه و کل حکومت و در نتیجه بیشتر یک ستاد تبلیغاتی است، ستاد حقوق حاکمیت است نه ستاد حقوق بشر.
متن کامل گفت‌وگوی انصاف نیوز با آقای باقی را می‌توانید در ادامه بخوانید:
♦️انصاف نیوز – چه ارزیابی ای از عملکرد ستاد حقوق بشر قوه قضاییه در دوره‌های مختلف دستگاه قضایی دارید؟
👤 عماد باقی: در کشورهای دیگرهم نهادهای مشابهی وجود دارند اما یا «نهاد ملی حقوق بشر» است مثل «کمیسیون ملی حقوق بشر فرانسه و یا مانند اداره‌ای در وزارت امور خارجه آمریکا که گزارش سالانه وضعیت حقوق بشر در کشورهای مختلف را منتشر می‌کند اما شیوه گزارش دهی و تاثیر شدید سیاست در آن و استانداردهای دوگانه شان نشان می‌دهد که این حقوق بشر در واقع جزئی از سیاست خارجی آنها و ابزار سیاسی است نه حقوق بشر. در عین حال آنها خیلی بیش از ستاد حقوق بشرقوه قضاییه ما حفظ ظاهر می‌کنند. اینجا در همه چیز آماتورند از جمله در این زمینه».
ستاد حقوق بشر ستاد اداری دفاع از قوه قضاییه است✔️
در ایران هم بر اساس قطعنامه1992 سازمان ملل ابتدا چنین نهادی با نام کمیسیون حقوق بشر اسلامی ابتدا شکل گرفت و چون این نهاد به تدریج به مشی غیر دولتی تمایلاتی پیدا کرد ستاد حقوق بشر راه اندازی شد. این ستاد به جای آنکه ستاد حقوق بشر باشد در واقع یک ستاد اداری برای دفاع از عملکرد قوه قضاییه و کل حکومت و در نتیجه بیشتر یک ستاد تبلیغاتی است، ستاد حقوق حاکمیت است نه ستاد حقوق بشر. بیش از آنکه با شهروندان هماهنگ باشد و تظلم خواهی آنها را گوش کند با نهادهای امنیتی و سیاسی حکومت هماهنگ است.
یک تجربه‌ی مثبت از عملکرد ستاد حقوق بشر✔️
من البته به طور موردی یک تجربه مثبت دارم که مربوط است به یک کودک مجرم زیر ۱۸ سال در شیراز که برای اجرای حکم اعدام برده بودند و با وجود اینکه فقط چند ساعت قبل به واسطه یکی از دست‌اندرکاران قضایی به آقای غریب آبادی دبیر ستاد اطلاع داده شد با پیگیری ایشان و شبانه این حکم متوقف شد. نجات جان یک انسان کاری بزرگ و ستودنی است اما با یک گل بهار نمی‌شود و گل های فراوانی باید به ویژه وقتی آمار بالای اعدام ها در طول سال را مشاهده می کنیم. بنابراین با تجربه های موردی و اندک شمار نمی‌توان ارزیابی مثبت به دست آورد. با وجود اینکه بحث های حاکمیتی در ایین نامه این ستاد انقدر زیاد و پر رنگ است که تنها یک جمله در ان وجود دارد که حاشیه ای است و در بند3 از ماده5 ( که این ماده11 بند دارد) درباره یکی از ماموریت های ستاد آمده است« بررسی ادعاها و شکایاتی که از سوی اشخاص حقیقی و حقوقی در خصوص نقص حقوق بشر در جمهوری اسلامی ایران مطرح می شود» اما من با توجه به گستردگی ارتباطاتم در این زمینه ندیده و نشنیدم که بسیاری از متهمان و محکومان از طریق این ستاد توانسته باشند احقاق حق کنند.
آنچه اهمیت دارد ارزیابی من نیست این ارزیابی کلی است که دیدم نوعا آن را ستاد ماله کشی می‌نامند. مشکل این است که به این نکته که دیگران درباره آنها چه قضاوت می‌کنند التفاتی ندارند.
کسانی که قضاوت دیگران را مبنای تصحیح عملکرد خود قرار نمی‌دهند و می‌خواهند یکجانبه گرایانه بتازند هیچ وقت کامیاب نمی‌شوند نتیجه‌اش دیکتاتوریست و سقوط.
✔️لایحه ایجاد نهاد ملی حقوق بشر و شهروندی به نتیجه‌ای نرسید
متذکر می شوم در دولت روحانی یک لایحه ایجاد نهاد ملی حقوق بشر و شهروندی تهیه شد و با هدف آگاهی عمومی و دریافت نظرات نخبگان هم منتشر شد اما به نتیجه ای نرسید. در آخرین جلسه دولت در سال ۱۳۹۷ ضمن بررسی گزارش «لایحه ایجاد نهاد ملی حقوق بشر و شهروندی» این لایحه بار دیگر به کمیسیون لوایح هیأت دولت ارجاع داده شد تا پس از بررسی و رفع اشکالات دوباره برای دریافت نظرات انتشار عمومی پیدا کند ولی دیگر خبری نشد. یعنی در سیستم اراده ای برای پیشبرد این نوع اقدامات نیست و برعکس ان را با ناکامی روبرو می کنند.
ستاد حقوق بشر یک نهاد حاکمیتی است نه مردمی✔️
♦️انصاف نیوز – اینکه ستاد حقوق بشر زیر مجموعه قوه قضاییه محسوب می شود و رئیس آن هم از سوی رئیس دستگاه قضا منصوب می شود تا چه حد بر عملکرد این نهاد تاثیر منفی داشته است؟ آیا این وضعیت بیانگر اشکالی ساختاری نیست؟
👤 باقی: اصلا وقتی ساختار و اعضای تشکیل دهنده اش را ببینید کاملا متوجه می شوید که یک نهاد حاکمیتی است نه مردمی. در ماده 2 آیین نامه می گوید: اعضای اصلی عبارتند از: معاونت امور بین الملل قوه قضائیه، معاونت قضائی قوه قضائیه، معاونت اطلاع رسانی امور اجتماعی قوه قضائیه، سخنگوی قوه قضائیه، دادگستری استان تهران، سازمان بازرسی کل کشور، سازمان زندانها و اقدامات تامینی و تربیتی کشور، مرکز دفتر مطالعات توسعه قضائی،نمانیده رئیس دیوان عالی کشور، نماینده دادستان کل کشور، وزارت امور خارجه وزارت اطلاعات ، وزارت کشورویانمایندگان تام الاختیار آنها و یک نفر از اعضاء کمیسیون قضایی مجلس شورای اسلامی جهت شرکت در جلسات ستاد دعوت خواهند شد».
در هیچ نظام عادلانه‌ای شاکی و متشاکی و قاضی یکی نیستند✔️
در واقع تمام نهادهایی که خودشان در معرض شکایات احتمالی شهروندان هستند قرار است به شکایت از خودشان رسیدگی کنند. بعضی از انها هم خودشان در جامه شاکی از فعالان سیاسی و مدنی ظاهر می شوند. در هیچ نظام عادلانه ای شاکی و متشاکی و قاضی یکی نیستند. البته در ماده 3 تحت عنوان «اعضای مدعو»می گوید:«دبیر ستاد حسب مورد با تصویب اکثریت اعضاء می تواند از سازمانها و نهادها و افراد صاحب نظر جهت شرکت در جلسات دعوت نماید». که معلوم است اینها مدعو و مهمان تک جلسه ای بوده و نقشی در ساختار وتصمیمات ندارند و حتی همین هم رعایت نشده و تاکنون نشنیده ایم یک مدعو از جامعه مدنی مستقل از حکومت حتی به صورت تشریفاتی دعوت شده باشد. کاش اگر خلاف این ادعا دلیلی وجود دارد با ذکر جزییات و مصادیق اعلام کنند.
خشت کج آغازین را در آیین‌نامه‌ی ستاد حقوق بشر گذاشته‌اند✔️
♦️انصاف نیوز – برخی بر این باورند که این ستاد نوعی رودربایستی و فرافکنی را در تمام این سالها در دستور کار قرار داده است و به جای بررسی ایرادهای دستگاه‌های داخلی به وضعیت حقوق بشتر در سایر کشورها ممرکز است؟ آیا ماموریتی که برای ستاد حقوق بشر تعریف شده است، ارزیابی وضعیت حقوق بشر در سایر کشورهاست یا فلسفه‌ی وجودی این ستاد کمک به بهبود حقوق بشر در داخل است؟
👤 باقی: متاسفانه خشت کج آغازین را در آیین نامه این نهاد گذاشته اند که درتاریخ 27/6/1380 به تصویب ریاست قوه قضائیه رسیده و در روزنامه رسمی منتشر شد است. در مقدمه آیین نامه این ستاد ماموریت آن تعریف شده و آمده است:« مباحث مربوط به حقوق ملت در وضعیت کنونی جهان به گونه ای درآمده که فقدان مکانیزم های مربوط به آن کشورها را در موضع تدافعی قرار داده و کشوری را که منادی و مدافع حقوق بشر و حقوق ملتهاست به عنوان نافی ناقض حقوق بشر معرفی می نماید0 درک این واقعیت است که موجب شده است کشورهای گوناگون به تاسیس نهادهایی به منظور بررسی مسایل مربوط به حقوق بشر دست بازیده اند0 بدیهی است که د شرایطی که بزرگترین ناقضان حقوق بشر با ایجاد چنین نهادهایی به عنوان مدافع حقوق بشر به تلاش مشغولند وجود نهادی ملی در جمهوری اسالمی ایران که سخت ترین و سخت گیر ترین مدافع حقوق انسانهاست ضروری می نماید0 متولی و متصدی چنین نهادی نیز بی تردید قوه قضائیه است».
در این عبارت، ادعای گزاف «منادی و مدافع حقوق بشر و حقوق ملتهاست» را برای خود به کار برده اند و جالب است که زیرکانه از ملت ها گفته نه ایران، چون خودشان هم واقف بوده اند که عاری از واقعیت است ولی درباره ملت ها هم فکر کرده اند همین که از حقوق فلطسین دفاع کنند کافی است که بشوند منادی حقوق ملت ها اما وقتی درباره کشتار روس ها در اوکراین و اسد در سوریه و مسلمانان ایغور در چین سکوت یا همراهی می کنند این ادعا هم زیر سوال می رود.
سند تحول قضایی جزء اسناد خوب قوه قضاییه است✔️
نکته اینجاست که اینها گفته شده تا بتوانند بلافاصله بعد از آن موضع تهاجمی داشتن را توجیه کنند. این موضع حتی در سند تحول قضایی هم که جزو اسناد خوب و مثبت در قوه قضاییه است ولی روی کاغذ مانده دیده می شود. از زمان صدور سند تحول به بعد با وجود تبلیغات زیادی که روی آن شد هیچ تحول ملموس و پایداری رخ نداده است. در این سند در «مبحث سوم- چرخش‌های تحول آفرین» می گوید: «چرخش‌های تحول‌آفرین، تغییرات در جهت‌گیریهای کلان قوه قضاییه است که چارچوب اصلی تعیین راهبردها را تشکیل می دهند. این چرخش‌ها عبارت‌اند از: بعد از چند موردی که رویکرد مثبتی هم به شمار می رود می افزاید« از رویکرد منفعل و تدافعی در حوزه حقوق بشر به رویکرد پیشرو و تهاجمی» و در فراز دیگری با عنوان« از رویکرد منفعل و تدافعی در حوزه حقوق بشر به رویکرد پیشرو و تهاجمی». جزییات رویکرد تهاجمی و کارهایی که باید انجام شود را هم بیان کرده است.
اگر فرازهای دیگر که مربوط به حقوق شهروندان بود هم با همین دقت و قدرت رعایت می شد اتخاذ این رویکرد تهاجمی اشکالی نداشت ولی بحث اینجاست که بازهم مانند همه قوانین دیگرشده که هرجا به سود صاحبان قدرت است بدون اندک تسامحی با شدت و سرعت و قدرت اجرا می شوند ولی درباره حقوق شهروندان خبری نیست.
برای مثال من اگر همین الان یک جمله توییت کنم که ارکان نظام را هدف بگیرد انقدر نیروی رصد کننده و پیگیری کننده دارند که فردا صبح پرونده اش تشکیل می شود و احضار می کنند اما وقتی بارها با ذکر مواد و مستندات قانونی توضیح داده ام که اموال من را که سال 1388 برده اند و باید طبق قانون قبل از ارجاع پرونده به دادگاه تحویل می دادند سال ها از صدور حکم و اتمام زندان غیرقانونی هم گذشته و پس نداده اند یا وقتی می گویم دوسال پیش که اموال مرا بردند علیرغم دستور قاضی برنمی گردانند یا بارها می گویم چرا باید من یا اقای سعید منتظری و خیلی های دیگر ممنوع الخروج فراقانونی و بدون حکم باشیم احدی نه می بیند نه می شنود، نه پیگیر می شود تا حق مان را استیفا کند.
رعایت حقوق بشر، مردم را با حکومت آشتی می‌دهد✔️
این نمونه ای است از هزاران ادم دیگر مانند خود ما. بنابراین تفکری که با موضع تهاجمی به مقابله با انتقاد از حقوق بشر در ایران برود این تفکر خودش نطفه اصلی انحراف است زیرا بهترین دفاع، خوب عمل کردن و رفع معایب و رعایت حقوق بشر در داخل است که هم مردم را با حکومت آشتی می دهد هم انتقادات را تعطیل می کند.
♦️انصاف نیوز – انتقال ستاد حقوق بشر به نهادهای دیگر همچون مجلس یا دولت یا … می‌تواند دست کم روی کاغذ به انجام وظیفه نظارت این ستاد بر وضعیت حقوق بشر در ایران و عملکرد نهادهای مختلف در این خصوص کمکی کند؟
👤 باقی: مشکل اصلی این نیست که این ستاد در درون کدام قوه است. مشکل اصلی دو چیز است: یکی دولتی کردن نظارت بر حقوق بشر در حالی که واقعی‌ترین نظارت یعنی نهادهای مدنی و مطبوعات را ممنوع و منکوب می‌کنند. لذا موضوع حقوق بشر هم می‌شود یکی دیگر از مسائل حکومتی مثل رانت‌ها و امتیازات و روابط عمومی ها و ستادهای تبلیغاتی. مشکل دوم نگرش کلی حاکم بر سیستم به مقوله حقوق بشر است. تا وقتی که به حقوق بشر به چشم یک حرامزاده نگاه کنند نمی‌توانند با آن رابطه صحیح برقرار کند. متاسفانه در فضاهای مسموم تبلیغاتی که خودشان درست کرده اند یک دیدگاه منفی شدید به آن را در میان خودشان شکل داده اند.
✔️بروید و کار را به کاردان بسپارید
♦️انصاف نیوز – اگر تصمیم گیران کشور، شما را طرف مشورت قرار دهند، پیشنهادهای مشخصی برای بهبود عملکرد ستاد حقوق بشر قوه قضاییه و همینطور وضعیت حقوق بشر در ایران دارید؟
👤 باقی: اول پیشنهاد می‌کردم بروید و کار را به کاردان بسپارید ولی چون هرکسی روی صندلی نشست خودش را کاردان می داند و اصلا معتقد است جایش بالاتر است و این توصیه عملی نیست اول می گفتم دراین زمینه مطالعه عمیق تخصصی با رجوع به منابع علمی دست اول و بی‌غرض داشته باشند تا خود موضوع را درست بفهممد. با اطمینان می‌گویم که شناختی از ژرفای نظری موضوع ندارند چون اگر داشتند آثار و نشانه‌های آن در گفتاری‌ها نوشتار آنها ظهور می‌کرد.
در مرحله بعد اگر این واحد را درست پاس می‌کردند می‌گفتم برای بهبود وضعیت حقوق بشر نیازی به مراجعه به هیچ مأخذی جز همین قوانین داخلی ندارید. بسیاری از اصول حقوق بشر در لابه‌لای قانون اساسی و همین قوانین پراشکال داخلی تضمین شده است اما زیر پا گذاشته می‌شود و هیچ مرجعی برای رسیدگی به آن وجود ندارد. در مقاله ای درباره بمباران قواعد حقوق بشر دوستانه در جنگ اسراییل علیه غزه نوشتم:اگر قوانین بین المللی و قواعد جنگ در شرایط جنگ مثل الان برای حفاظت از غیرنظامیان اعتبار نداشته باشند هرگز اعتبار نخواهند داشت. این سخن عیناً درباره قوانین داخلی هم صدق می کند. اگر قرار باشد برای مثال قوانین زندان و حقوق شهروندی درباره زندانی و یا آیین دادرسی درباره متهم رعایت نشود دیگر هیچ وقت اعتبار نخواهد داشت.
باب گفت‌وگوهای انتقادی را باز کنید✔️
بعد از آن می‌گفتم نادیده گرفتن حقوق بشر یعنی مشروعیت زدایی از خودتان و سقوط تدریجی سیستم.
در مرحله بعد می‌گفتم تا مردم اعتماد نکنند هر تلاشی در این زمینه انجام بدهید بیهوده است و تنها راه اعتماد مردم این است که افراد و نهادهای غیردولتی و فعال راه اندازی شوند چون چاقو دسته خودش را نمی‌برد و هیچ وقت حکومت نمی‌گوید ماست من ترش است. در آیین نامه ستاد حقوق بشر درباره یکی از ماموریت هایش آمده است:« تلاش در جهت همکاری وهماهنگی با سایر نهادهای حقوق بشری داخلی به منظور اتخاذ رویه ای واحد» ولی خوب است بیایند نام یک نهاد حقوق بشری داخلی را ذکر کنند. در حالی که در کشوری85 میلیونی باید صدها نهاد حقوق بشری فعال و مقتدر وجود داشته باشد انجمن دفاع از حقوق زندانیان را هم که کاملا قانونی فعالیت می کرد و همزمان دفتر انجمن پاسداران حق حیات هم انجا بود پلمپ کردند. اگر راست می گفتند اجازه فعالیت می داند و تشویق شان می کردند ولو اینکه معایب انها را زیر ذره بین بگذارد و کلام امام صادق را که می فرماید«رَحِمَ الله امرَأً أهدى إلي عيوبي» عملی می کردند.
و سرانجام به آنها توصیه می‌کردم باب گفتگوهای انتقادی را نه با هدف تبلیغ و نمایش بلکه با هدف شنیدن نظرات درست و عمل کردن به آن باز کنید و در نهایت می‌گفتم با افراد و نهادهای حقوق بشری سالم و آلوده نشده به بازی‌های سیاست در دنیا تعامل فعال داشته باشید.
اما طنز تلخ این است که همه اینها تاکنون بارها گفته شده و هیچ سودی نداشته و بعید است تکرارش حاصلی داشته باشد.
کانال گفتارهای باقی https://t.me/emadbaghi
وبسایت www.emadbaghi.com
اینستاگرام https://instagram.com/emadeddinbaghi
فیس بوک https://facebook.com/Emadbaqi
دونقد تند علیه این مصاحبه از سوی مدافعان این ستاد و حاکمیت منتشر شده که در لینک زیر در دسترس است
دونقد و جوابیه تند در پاسخ به مصاحبه با انصاف نیوز در ارزیابی ستاد حقوق بشر قوه قضاییه
