عمادالدین باقی در گفتگو با سازندگی از کتاب هایی که خوانده است می گوید:

ابوذر خیلی بر من اثر گذاشت
سازندگی ش53یکشنبه16 اردیبهشت1397ص18(راهبرد)
سمیه متقی خبرنگار گروه راهبرد روزنامه سازندگی: دهه شصتی ها و آنهایی که در دوران اصلاحات محصل بوده اند عمادالدین باقی را از روی کتاب تاریخی می شناسند که برای بازه ای کوتاه اجازه نشرو تدریس گرفت. حوادث این دوره و نقدها و بحث ها در فضای سیاسی کشور باعث شد نام او در ذهن این نوجوانان دیروزو جوانان امروز با تاریخ و کتاب همراه شود. البته سایر دوران زندگی این چهره سیاسی و علمی نیز با کتاب پیوند خورده است چه آن دوره که در دانشگاه تدریس کرده و چه آن دوره که در بخش های مختلف زندگی از محضر استادان مختلف برای کسب علم و دانش بهره برده است. علاوه بر آن سوابق او در سال های ابتدایی انقلاب اسلامی ایران و حتی در دوران تاسیس سپاه(که در نهایت پس ازدوسال و نیم از آن استعفا داد) گویای فراز و نشیب های زندگی اوست. حال که نمایشگاه بین المللی کتاب در حال برگزاری است فرصت را مغتنم شمردیم تا با او گفتگویی درباره سیر مطالعاتی اش و اثر گذاری کتاب بر فعالیت هایش داشته باشیم. او از کتبی که در برهه های گوناگون اجتماعی و سیاسی کشور به مطالعه انها پراخته سخن گفته است:
*از مقطعی که وارد حوزه سیاسی و فرهنگی شدید ( مثلا دوره دانشجویی یا دبیرستان) سیر مطالعاتی شخصی برای خود داشتید؟آیا این سیر را بنا بر علاقه شخصی بود یا توصیه مرجع خاص، سازمان یا دانشگاهی بود؟
مطالعه کردن را با سیر مطالعاتی شروع نکرده ام. در نوجوانی کتاب هایی را که بر حسب عنوان در کتابخانه برایم جالب بود انتخاب می کردم. پدرم کتاب هایی را برای کتابخانه اش تهیه می کرد که اغلب تاریخی و مذهبی بودند مانند «قصص الانبیا»،«ابراهیم در آتش» و «یحیی» که عکس سربریده حضرت یحیی و تشت خون روی جلدش یک نوجوان را به شدت کنجکاو می کرد و بسیاری کتاب ها از این قبیل که برایم جالب بود و می خواندم. در دوره دبیرستان معلمانی که دارای گرایش های سیاسی خاص و چپ بودند کتاب هایی را معرفی می کردند مانند رمان «خرمگس» از لیلیان وینیچ و «مادر» از ماکسیم گورکی و کتابهای دیگر که بعد متوجه شدم بخشی از یک سیرمطالعاتی هدفمند بوده است و ما هم پیرو این معرفی ها کتاب را می خواندیم. در مقطعی هم در انجمن حجتیه سیر مطالعاتی مشخصی وجود داشت.
اولین کتاب‌هایی که در شکل گیری ذهنیت و تفکر سیاسی و اجتماعی شما چه بود و اثر چه نویسندگانی بود؟ چه نکاتی از آن را هنوز در خاطر دارید و در تحلیل‌ها و حتی شخصیت شما نقش داشته است؟
در نوجوانی کتاب هایی از ناصر مکارم و مصطفی زمانی و بعد از آن جعفر سبحانی می خواندم. یا کتاب «مناظره دکتر و پیر» از هاشمی نژاد و کتاب «دادگستر جهان» از ابراهیم امینی و غیره اما کتاب هایی که در شکل گیری ذهنیت و تفکر سیاسی و اجتماعی من تاثیر زیاد داشتند کتاب های شریعتی و مطهری و ناصرالدین صاحب زمانی بودند. اولین کتابی که ازشریعتی خواندم «ابوذر» بود که خیلی روی من تاثیر گذاشت و بعد کتابچه های مختلف شریعتی که بعضا با نام مستعار منتشر شده بودند. در همان سنین نوجوانی هم اولین کتابی که از مطهری خواندم «عدل الهی» بود. در همین دوره در دبیرستان کتاب «خط سوم» از ناصرالدین صاحب زمانی خیلی برایم جذاب بود. با وجود اینکه قطور و مناسب با سنین بالاتر بود اما از کلاس غیبت می کردم و در کتابخانه آن را می خواندم به همین دلیل کنجکاوو شدم کتاب های دیگرش مثل «دیباچه ای بر رهبری» و «رازکرشمه ها» را بخوانم.
جزییات مطالب پس از چند دهه در خاطرم نمانده و کلیاتی را درذهن دارم. شریعتی در گرایش به تفکر چپ مذهبی خیلی در ما اثر گذاشت. مطهری در کلام و فلسفه و خط سوم اولین بار تصویری از مولانا در ذهنم شکل داد که هم موجب علاقه مندی ام به شخصیت او شد و هم وقتی کتاب جلوه حق ناصر مکارم علیه شعرا و عرفا از جمله مولوی را خواندم در برابرش موضع گرفتم.
اصولا تا چه حد مطالعه و سیر مطالعاتی را در شکل دادن به شخصیت سیاستمداران تاثیرگذار می‌دانید؟ این مطالعات در برابر واقعیت‌های سیاسی و ساختاری و مجادلات جناحی و…تاب مقاومت دارد؟
سیر مطالعاتی در شکل دادن به شخصیت و تفکر افراد موثر است به همین دلیل اصولا سیر مطالعاتی به معنای رایج و متداول شده در دوره پیش از انقلاب توسط سازمان های سیاسی را که هنوز ادامه دارد، مخرب و زیانبخش می دانم. مدت هاست مترصد فرصتی در نوشتن نقدی بر سیر مطالعاتی هستم. آنچه مفید است برنامه مطالعاتی و انتخاب کتاب دست اول است. مطالعه کتاب های کلاسیک را سودمند تر و مقدم بر منابعی می دانم که درباره آنها نوشته شده اند.
در کدام دوره ای از زندگی خود کتاب‌های بیشتری خوانده‌اید؟ ایا این روند ضعیف یا متوقف شد؟
در نیمه دوم دهه 50 و در دهه60 که قم بودم و از نیمه دوم دهه 80 به بعد بیشترین کتاب را خوانده ام. در میان این دو دوره ساعات زیاد تدریس در دانشگاه، مشکلات معیشتی و اجبار به کار زیاد و برعهده گرفتن کارهای پروژه ای که مثل کار گل برای محقق هستندو همچنین درگیر شدن وسیع در کار مطبوعاتی از سال 75تا85 باعث شد میزان کتابخوانی ام کاهش پیدا کند، متوقف نشد اما ضعیف شد.
مهم‌ترین کتاب‌هایی که در هر یک از این دوره‌ها خواندید و به خاطر دارید چه بود؟
برای کسی که کار اصلی اش خواندن و نوشتن است و تنوع و گستردگی این کتاب ها زیاد است واقعا تعداد و نام کتاب های خوانده شده از دستم در رفته و آنچه فی البداهه به ذهنم می آید می گویم.
قبل از انقلاب: در جواب سوال اولی گفتم و بعلاوه آنها کتاب « 23 سال» از علی دشتی و کتاب«اصول مقدماتی فلسفه» اثر ژرژ پوليتسر که جزو کتاب های پایه در سیر مطالعاتی مارکسیست های ایرانی بود، کتاب «ایقان» از بهاء الله یا میرزا حسین نوری، وبرخی نشریات «اخبار امری» و همزمان کتاب هایی در نقد بهاییت که نوعا نقدهای عالمانه ای نبود و بعضا مغرضانه بود وبعدها کتاب آقای مصطفی حسینی طباطبایی در نقد آثار بهاییان را مستندتر از بقیه دیدم.
اوایل انقلاب و دوران جنگ: تاریخ روابط سیاسی ایران و انگلیس در 8جلد از محمود محمود، تاریخ بیست ساله ایران از حسین مکی، خاطرات سران رژیم شاه، کتاب «جنایت و مکافات» و «از کلینی تا خمینی» به قلم شجاع الدین شفا و کتاب «سلطنت، امامت، جمهوریت» از منوچهر جمالی که در خارج از کشور چاپ شده بود و پس از مطالعه به آیت منتظری هم دادم و ایشان هم مطالعه کردند، «خیانت در گزارش به تاریخ» از مصطفی حسینی طباطبایی و «مبانی فقهی حکومت اسلامی»از آیت الله منتظری، خاطرات خروشچف، کتاب های تفسیر المبسوط مشکینی و المیزان و نمونه.
دوران هاشمی: کتاب های «دورکیم»، «وبر» و «زیمل» از جمله کتاب هایی بودکه در این دروه خواندم. البته بعضی مثل «خودکشی» اثر دورکیم هنوز ترجمه نشده بود و در جریان کمک به ترجمه انگلیسی به فارسی اش توسط دکتر سالارزاده مطالعه کردم.
دوران اصلاحات: بیشتر کتاب های حقوقی بودند مثل احكام مرتد از ديدگاه اسلام و حقوق بشر سيف‌الله صرامي، «مفهوم حقوق بشر» از اندرو فاگان و کتاب «مضمون و فلسفه حقوق بشر» از جيمز نيكل ترجمه امير غلامي، رساله جرايم و مجازات‌ها از سزاربكاريا و ترجمه دکتر اردبیلی، کتاب «در هواي حق و عدالت»و «در خانه اگر كس است» از محمد علي موحد و پرسش و پاسخ های ليالوين درباره حقوق بشر. ترجمه شهید محمد جعفر پوينده و حقوق بشر در اسناد بين‌المللي و موضع جمهوري‌ اسلامي از حسن مهرپور از جمله کتاب هایی بودند که در این دوره مطالعه کردم.
دوران احمدی نژاد: کتاب «سور بز» اثر یوسا و ترجمه عبدالله کوثری یکی از کتاب هایی بود که خواندم و برایم خیلی جالب بود وگرچه درباره اتفاقاتی در دومینیکن بود اما انگار آینده احمدی نژاد را نوشته بود.همچنین کتاب های دکتر محمد شحرور مانند«الکتاب و القرآن» از بهترین کتاب های مطالعه شده این دوره بود. شحرور را از طریق دکتر رعیتی یکی از دوستانم کشف کردم. دو دوره کتاب دایره المعارف حقوق بشر به زبان انگلیسی را که به درخواست من عمویم از آمریکا خریداری کرده و فرستاده بود تعدادی از مدخل هایش را مطالعه کردم و کتاب های متنوع دیگری که مجال نام بردن از همه آنها نیست.
در حال حاضر: سیره عقلا و عرف در اجتهاد از محمد معتمدی، اسلام و مقوله خشونت از آقای مصطفی حسینی طباطبایی را مطالعه کرده و کتاب «سیمای عمربن عبدالعزیز» ترجمه محمد صدیق دهواری و کتاب های «امتداد زندگی» و «روز سارا» از مهدیه کسایی زاده را در دست دارم. کتاب قطور«تاریخ حقوق بشر از عهد باستان تا دوران جهانی شدن» از خانم میشله اشی که توسط دانشگاه کالیفرنیا منتشر شده و به زبان انگلیسی است، در گذشته قسمتی از آن را خوانده بودم و حالا دارم به تدریج مطالعه می کنم.
تا چه حد کتاب‌هایی که در حوزه اندیشه سیاسی، جامعه شناسی، اقتصاد سیاسی، علوم سیاسی منتشر می‌شود(ترجمه یا تالیف) در حوزه عمل سیاسی کاربرد دارد؟
مطالعه کتاب های علوم انسانی و اجتماعی بدون تجربه عملی انسان را به یک آرشیو اطلاعات بدل می کند و در عمل است که نظریه ها تست می شوند و مورد نقادی و سنجش قرار می گیرند. عملگرایی و دیده بانی رخدادها و تأمل در آنها است که دانش انسان را در این حوزه غنا می بخشد.
فضای مجازی تا چه حد بر شکل مطالعات شما تاثیر داشته است؟ قبلا بیشتر کتاب می‌خواندید یا حالا ؟ نظر شما درباره کتاب‌های صوتی یا pdf چیست؟
هنوز با کتاب کاغذی انس و الفت بیشتری دارم. احساس خوشتتری پیدا می کنم. طعم کتاب را می چشم. کتاب را لمس می کنم و گویی مانند یک موجود زنده در کنارم هست و کتاب های پی دی اف را خصوصا در صورتی که قابلیت جستجو داشته باشد به عنوان مکمل، ضروری می دانم. کتاب های کاغذی و دیجیتال هیچکدام نمی توانند جای دیگری را بگیرند. کتاب های پی دی اف در سفر بیشتر کاربرد دارند. کتاب های دیجیتال که قابلیت جستجو و کپی شدن دارند کار فیش برداری را آسان می کنند. مطالعه بدون فیش برداری یعنی دور ریختن وقت و عمر و مانند ثروتی است که ذخیره نمی شود یا بازده ندارد. کتاب های پی دی اف با وجود اینکه یک هارد 350 گیگابایتی مرا را به خود اختصاص داده اند اما هیچ تاثیر کاهنده ای بر مطالعه کتاب های کاغذی نداشته اند. هنوز بهترین هدیه را هم کتاب کاغذی می دانم. نفس حضور فیزیکی کتاب در خانه تاثیرات تربیتی فوق العاده روی خانواده خصوصا کودکان دارد.
چه کتابهایی را به خوانندگان ما پیشنهاد می کنید؟
چون نام بردن از بعضی باعث نادیده گرفتن کتاب های مهم تری می شود ترجیح می دهم از کتابی نام نبرم. کتاب های جدید نشر سرایی مانند «بنیادگرایی سلفی» از مهدی معتمدی مهر ،«دربارگاه خلافت» و «مدیریت توحش» کار محمدحسین باقی، «زنان در جنگ» از مریم باقی، «فرهنگنامه پیامبر» اثر ارزشمند آقایان ایازی و سعیدیان فر، کتاب مصطفی حسینی طباطبایی در نقد تفکر داعش به نام اسلام و مقوله خشونت، «رساله حقوق» از ایت الله منتظری، «جامعه شناسی کوفه وقیام امام حسین»، «دنیای بسته» و «بحثی در آیه ضرب» از خودم، دانشنامه فرهنگ مردم برای کسانی که به مردم شناسی و جامعه شناسی و فولکلور علاقمند هستند و دایره المعارف بزرگ اسلامی را پیشنهاد می کنم. البته کتاب های خوب و خواندنی زیاد هستند و بیم دارم از قلم افتادن انها سبب تضییع حق شان شود.