ایران؛ حقوق بشر96 و اولویت های 97 (در گفتگو با انصاف نیوز و جماران)

انصاف نیوز بامداد شنبه4 فروردین97: عمادالدین باقی فعال حقوق بشر، در پاسخ به دو پرسش انصاف نیوز، به وضعیت حقوق بشر در سال ۱۳۹۶ و اولویت‌های سال ۹۷ در این حوزه پرداخت.
انصاف نیوز: مهم ترین اتفاقات سال ۹۶ از نظر شما چه بودند؟
در ارزیابی وضعیت گذشته هر کس از دریچه تخصص خویش به اهم و مهم کردن مسائل می پردازد و به اولویت ها نگاه می کند. اقتصادان، سیاست شناس، حقوقدان، جامعه شناس، روانشناس، پزشک و دیگران هر کدام دغدغه ای دارند و جالب اینجاست که اکنون دغدغه های همه آنها به نوعی مشترک شده و به وضعیت اقتصادی ای که ریشه کاملا سیاسی دارد مرتبط شده است.
سال هاست ستون مثبت و منفی ها در جدول رخدادهای سال، بسیار نابرابر و اندوهبار است. سال 1396 هم یکی از آنها است. در سال 1396 در حوزه حقوق بشر و حوزه های میانی و مرتبط با آن البته چند تحول مثبت رخ داد. انتخابات شوراهای سراسر کشور در 29 اردیبهشت 1396 نمادی از یک دموکراسی نسبی بود. دیگری تصویب قانون جدید جرایم مواد مخدر (الحاق یک ماده- ماده 45- به قانون مبارزه با مواد مخدر) بود که از 23 آبان96 لازم‌الاجرا شد و نتیجه آن کاهش اعدام دست کم 5هزار نفر بود. در حوزه کتاب گرچه سانسور ادامه دارد اما نسبت به گذشته بهتر شده و رویه ضد قانونی «بلک لیست نویسندگان» تعطیل و انطباق و عدم انطباق محتوای اثر با مقررات اصل قرار گرفته است اما چون آیین نامه ضوابط نشر دارای موادی مغایر با قانون اساسی و حقوق بشراست باید اصلاح شود. در حوزه مطبوعات نیز توقیف ها از سوی دستگاه قضایی کاهش یافت اما شکایت نهادهای امنیتی از رسانه ها و فشار برای برخورد ادامه داشت.
اما در حوزه نقض حقوق بشر در مسائل عام تر: آلودگی هوا، هدر رفتن هر سال بالغ بر ۸ هزار میلیارد تومان از منابع شهر تهران در ترافیک (اقتصاد نیوز کدخبر: ۱۶۰۹۳۶ ۱۳۹۵/۱۱/۲۳) و اینکه میلیون ها ساعت از عمر شهروندان در راه بندان ها از بین می رود که معادل مرگ صدها نفر است، چند حادثه مرگبار تصادف اتوبوس حامل دانش آموزان راهیان نور، بحران آب، حقوق معوقه و اعتصابات کارگران و امار تصاعدی فرار مغزها، را می توان برشمرد.
اما در مسائل خاص تر وجود بیش از 300 هزار زندانی، 15 میلیون حاشیه نشین و بد مسکن، 5 میلیون معتاد، 10میلیون بیکار، 25 میلیون و 556هزار نفر زیر خط فقر 1ونیم میلیون تومانی هستند که 2ونیم میلیون نفر با درامد سالانه کمتر از 5میلیون تومان در قعر فقرند، 300تا500 هزار روسپی، هرساعت19 طلاق در کشور(طبق امارهای ثبت احوال از هر 3/9 ازدواج یکی منجر به جدایی می شود)، سالانه 15 میلیون پرونده در دستگاه قضایی، 50 درصد نرخ افسردگی، 37درصد بودن نرخ عدم سلامت روان، مراجعه 400هزار نفر به پزشکی قانونی بخاطر نزاع که 70 درصد نزاع های آنی منجر به قتل شده(منهای آمار نزاع های مراجعه نشده به پزشکی قانونی) و… به تنهایی برای دریافت تصویری از وضعیت حقوق بشر گویا است. اینها بخشی از آمارهای رسمی و نیمه رسمی اند. نگران کننده تر از این آمار، چشم بستن مسئولان بر آن و خودفریبی ها و انداختن آن به گردن عواملی غیر از راهبردهای کلان است که چشم اندازی برای بهبود وضعیت را نشان نمی دهد. نام این سخنان را سیاه نمایی، منفی نگری و منفی بافی، و حتی تبلیغ علیه نظام می گذارند.
اما از نظر من مهم ترین رخدادهای سال 96 در زمینه حقوق بشر در محدوده زندان و اعدام بود زیرا اینها از رخدادهای سیستماتیک هستند و به اراده و برنامه و سیاست های کلی وابسته اند و اتفاقا پربسامدترین اخبار هم مربوط به این موضوع است مانند:
1- بازداشت ادمین های تلگرامی
2_ حجاب و بازداشت دختران انقلاب
3_ درگیری دراویش وبازداشت های گسترده از انها
4_ ممانعت از فعالیت تشکل های صنفی معلمان و بازداشت تنی چند آنان( بهشتی، عبدی و حبیبی)
5_اعتراضات دیماه 96 در صد شهر و بازداشت حدود 5هزار نفر
6_ مرگ کاووس امامی و پیشداوری برخی مقامات قضایی پیش از اثبات جرم که بر مسیر پرونده تاثیر منفی می گذارد
7_ اجرای اعدام چند مجرم زیر18 سال که بر خلاف ماده 91 قانون جدید والبته دوپهلوی مجازات اسلامی مصوب1392 و نیز اسناد و تعهدات حقوق بشر بود و ایران تنها کشوری در دنیا بود که این مجازات را برای مرتکبان جرم در سن زیر18 سال اجرا کرد.
انصاف نیوز: اولویت‌های سال ۹۷ کدامند؟
به نظر من مهم ترین اولویت ها اگر فرصتی مانده باشد لغو اعدام های زیر18 سال و اجرای ماده 91 قانون مجازات اسلامی با رعایت اصل تفسیر به نفع متهم است. اقدام دوم لغو تبصره ماده 48 قانون آیین دادرسی کیفری و اقدام سوم جدا کردن سازمان زندان ها از قوه قضاییه است که مستندات حقوقی محکمی دارد.
اما مهم تر از همه اینکه باید طبق ماده 210قانون برنامه پنجم توسعه که مصوب مجمع تشخیص مصلحت نظام، مجلس و شورای نگهبان است و همه نهادها را موظف کرده به گونه ای عمل کنند که به منظور اعتلاء شأن، موقعیت، اقتدار و نقش جمهوری اسلامی ایران و استفاده از فرصت های اقتصادی در منطقه و نظام بین‌الملل و بسط گفتمان عدالت‌خواهی در روابط بین‌الملل، جهت توقف روند صدور قطعنامه‌های حقوق بشری علیه جمهوری اسلامی ایران تلاش کنند، بنابراین باید یک تجدید نظر اساسی و اتخاذ تصمیم جدید در سطح راهبردهای کلان صورت گیرد تا به این وضعیت پایان ببخشد.
نگاه به آینده: ایران و حقوق بشر97
در یادداشتی که به درخواست پایگاه خبری جماران نوشته شده و جمعه 3فروردین منتشر شد آمده است:
پیش بینی وضعیت آینده، دیگر کار چندان دشوار و پیچیده ای نیست. عامه مردم هم با مشاهده شرایط کنونی می توانند حدس بزنند و ما فقط این حدس ها را اندکی دقیق تر، روشن تر و با اشاره به بعضی فکت ها بیان می کنیم.
آینده در گرو اکنون است. آینده را می توان تغییر داد مشروط به تغییر علل وضع موجود. تا هنگامی که علل پیدایی و پایایی(به تعبیر فلاسفه علل محدثه و مبقیه) چیزی وجود داشته باشند نمی توان انتظار تغییر داشت.
در زمانی که نهادهای مدنی قدرتمند غایبند وضعیت حقوق بشر در ایران 97 کاملا تابع شرایط اقتصادی و سیاسی است. میان جرایم و بزهکاری ها که به تبع آن مجازات ها می آیند همبستگی وجود دارد. میان فقر و بیکاری و سرخوردگی های سیاسی با پرخاشگری هم همبستگی وجود دارد.
سیاست خارجی در ایران مهم تر از سیاست داخلی و اقتصاد شده است زیرا اقتصاد، گروگان سیاست خارجی است. در نتیجه سیاست هایی که خارج از تدابیر دولت روحانی و خارج از رویکرد اصلاحی و تعامل سازنده با جهان اعمال می شود و از سویی بخاطر سناریوی کمپانی های تسلیحاتی برای تبدیل منطقه به مصرف کننده تولیدات ویرانگر آنها و رونق اقتصاد خونین شان، بر اساس اخبار و نشانه های فراوانی پیش بینی می شود برجام یا تعلیق تحریم ها در اواخر فروردین 1397 توسط ترامپ که نماینده این کمپانی ها است تمدید نخواهد شد. یکی از نشانه ها این است که در پی پیام های محرمانه مبادله شده میان آمریکا و کره شمالی کیم جونگ اون، اعلام کرد اگر از آمریکا تضمین امنیتی گرفته شود برنامه اتمی و موشکی اش را تعطیل خواهد کرد. ترامپ برای همراه کردن جامعه جهانی علیه ایران و تصویر ایران را بدتر از کره جلوه دادن و همچنین برای انکه به قول خودش توافق خوب را به اروپایی ها نشان دهد با کره شمالی به توافق می رسد ولی مسئله مهم این است که بار بزرگی از فشار سیاست خارجی اش برداشته می شود و یکی از کانون های تنش در روابط چین و امریکا رفع گردیده و بر ایران متمرکز می شود و اعراب را هم علیه ایران تشجیع می کند. این در حالی است که در جریان مذاکرات برجام، شاهکار روحانی-ظریف این بود که نضمین امنیتی از سوی آمریکا و اتحادیه اروپا و شورای امنیت سازمان ملل گرفتند و اوباما در پیام نوروزی اش رسما آن را اعلام کرد ولی جریانات مشکوک در داخل ایران، همسو با کمپانی های تسلیحاتی و جنگ طلب جهانی تمام نیروی خود را برای برهم زدن برجام به کار گرفتند.
وقتی برجام تمدید نشود کشورهای اروپایی هم میان معامله 1200 میلیادرد دلاری با آمریکا و اقتصاد کوچک ایران معلوم است کدام را انتخاب می کنند. در نتیجه، عدم تمدید برجام عامل شتاب زای وخامت وضع اقتصاد ایران و به تبع آن همه جرائم و بحران های اجتماعی و اقتصادی وخیم تر می شوند و حقوق بشر به محاق می رود.
روا نیست کشور زرخیزی چون ایران که می تواند مرفه ترین مردم دنیا را داشته باشد به سبب سیاست های دشمن ساز یک گروه تندرو و نیز دشمنان طمعکارش در تنگدستی بسر برد.
در شرایطی که برخی تصمیم سازان به جای تن دادن به جراحی، همچنان ترجیح می دهند سر در برف فرو برند و وضعیت منطقه ای و بین المللی ایران همچنان پر تنش و فراری دهنده سرمایه های داخلی و خارجی باشد، طبعا شرایط اقتصادی و روانی بهبود نخواهد یافت و در نتیجه، پرخاشگری، جرم، مجازات ها، اعتراضات و تنش ها هم رشد خواهد داشت. اگر آمارها از کاهش ناچیزی خبر بدهند یا این آمارها نادرست است یا به دلیل عادی شدن جرم و یا زیر زمینی تر شدن جرم و رفع مشکلات بدون مراجعه به نهادهای فصل خصومات است که خطرناک تر خواهد بود..
شکاف های مختلف در ایران که قبلا در مقاله ای در زمینه پیش بینی وضعیت 1396 به فعال شدن آنها اشاره کرده بودم (هفته نامه صدا، شماره 108 ویژه نوروز 1396 ص39-36) در شرایط جدید بحرانی تر می شوند. از طرفی برخی نهادهای قدرت اجازه عملیاتی کردن سیاست های دولت روحانی را هم نداده و تن به تغییر نمی دهند و در برابر اراده مردم مقاومت می کنند. اگر به حوادث پیش از جنگ سوریه و چگونگی شروع این تراژدی غمبار دقیق شویم می توان گفت در درون قدرت کسانی با بی اعتنایی به وقایع زیر پوست جامعه آگاهانه با ناآگاهانه دارند ایران را به آنسو می برند. بنابراین سال 97 افق دلگرم کننده ای ندارد اما ناامیدی، خود بخشی از فرایند ویرانگری است. باید با امید و تلاش و همفکری راه را جست و مانع از رخدادهای ناگوار شد.
هفته نامه صدا، شماره 108 ویژه نوروز 1396 ص39-36)
http://www.emadbaghi.com/archives/001375.php
____________
کانال های جماران وانصاف نیوز
https://www.jamaran.ir/fa/tiny/news-889162