عمادالدین باقیمتن کامل سخنرانی در تاریخ 19 آذر1397 در همایش 16 آذر تالار جابربن حیان دانشگاه تربیت مدرس به دعوت انجمن اسلامی دانشجویان پیشرو
در مراسم 16 آذر در دانشگده تربیت مدرس پس از سخنرانی ها، جلسه پرسش و پاسخ برگزارشد. افزون بر اکثریت اصلاح طلب، دو گروه از هواداران حکومت و براندازی نیز حضور داشتند. حضور همه در یک مکان و گفتگو به جای نزاع، رویدادی خجسته بود. پرسش و پاسخ های پس از سخنرانی، داغ بود و شاید برخی از انتقادات احتمالی خوانندگان در همان پرسش و پاسخ ها طرح شده باشند ولی متاسفانه متنی از آنها در دست نداریم.
رسانه های داخلی و روزنامه ها، اخبار این نشست را به خوبی پوشش دادند. روزنامه سازندگی ش242 چهارشنبه21 آذر1397 ص1و2 و3 متن سخنرانی ها را کامل تر از همه بازتاب داده است. صفحه یک، حاوی گزارشی از فضای نشست است که می توانید درتصویر پیوست ببنید. آنچه در زیر می آید متن سخنان عمادالدین باقی است که در روزنامه سازندگی، تعدادی از کلمات آن بنا به احتیاط حذف شده است.
عبور از 16 آذر به 18 تیر
مدت هاست ترجیح من تمرکز بر مباحث دین و حقوق بشر است که حوزه اصلی علاقه مطالعاتی ام را تشکیل می دهد. غیر از دور افتادن از مباحث تاریخی و سیاسی، دغدغه های حقوق بشری هم مانع بزرگی بود. وقتی مسائلی چون زندان و اعدام و غیره وجود دارد انگیزه ای برای بحث درباره16 آذر ندارم. حالا که دغدغه فقر هم اضافه شده. در شرایطی که برخی هوطنانمان از فقر وفلاکت مادی و فرهنگی به خودفروشی و فرزند فروشی افتاده اند مراسم و سخنرانی گذاشتن درباره حادثه مربوط به بیش از نیم قرن پیش، تلقی به بیگانگی با زندگی مردم می شود. غیر از این، از سخنرانی کردن هم فراری ام و ترجیح می دهم بنویسم چون یک تکه را برمی دارند با کلمات خودشان منعکس می کنند. در حالی که شما تک تک کلمات را با منظور انتخاب کرده اید. اما در نوشته این مشکل پیش نمی آید یا کمتر پیش می آید. کسی هم حوصله خواندن ندارد و همه اخلاق و عادت توییتری پیدا کرده اند.
من حتی سخنرانی ام را از قبل می نویسم. با وجود اینکه می توانم همین محتوا را در همان مدت مقرر بدون نوشته و به صورت آزاد بگویم اما مقید هستم بنویسم تا کلمات را هم دفعتا به کار نبرم با اینحال بازهم ممکن است این اتفاق بیفتد و کلمه اندیشیده نشده ای به کار رود ولی بعضی خبرنگاران، خودشان مضمون مطلب سخنران را با کلمات دلخواه خودشان منعکس می کنند و حالا شما باید بدوید دنبال توضیح دادنِ اشتباهِ خبرنگار. گاهی هم عمدی این کار را می کنند بخصوص خبرنگاران وگزارش دهنده های های ایدلوژیک و دارای اغراض سیاسی و تخریبی.
به همین جهت خواهش من این است که دوستان به همه جزییات بحث توجه کنند و گزینشی قضاوت نکنند.
اصل واقعه
اول باید اصل واقعه و صورت مسئله روشن شود. داستان چه بوده؟ ماجرای 1000 سال و 2هزار سال پیش نیست. همین 65 سال پیش است که رسانه و صنعت چاپ وجود داشته و بعضی شاهدانش تا دیروز زنده بودند یا هستند اما دو روایت متفاوت ارائه شده:
روایت اول:
پس از بازگشایی دانشگاه در مهرماه ۱۳۳۲ که همزمان با شروع دادگاه فرمایشی دکتر محمد مصدق، دکتر علی شایگان و مهندس احمد رضوی بود، جنب و جوش زیادی در میان دانشجویان برای فعالیت‌های سیاسی و برگزاری راهپیمایی‌ها و تجمعات اعتراضی پدید آمد. از حرکت های عملی در این زمینه، تظاهرات روزهای ۱۴، ۱۵ و ۱۶ آذر ۱۳۳۲ به نشانه اعتراض به محاکمه این سه تن بود. در این مراسم دانشجویان با سر دادن شعارهایی مثل «مصدق پیروز است» و «مرگ بر شاه» نسبت به تداوم فضای خفقان پس از کودتا و تجدید رابطه سیاسی دولت شاهنشاهی با بریتانیا که همان روزها خبرش اعلام شده بود، شدیداً اعتراض کردند.
در روز ۱۴ آذر ۱۳۳۲ با ورود دنیس رایت، کاردار جدید سفارت انگلیس به ایران، دانشجویان دانشکده‌های حقوق و علوم سیاسی، دندانپزشکی، فنی، پزشکی و داروسازی در دانشکده‌های خود تظاهرات پر شوری علیه رژیم کودتا و مقاصد آن برپا کردند که در روز ۱۵ آذرماه این تظاهرات به خارج از دانشگاه کشیده شد و مأموران انتظامی در زد و خورد با دانشجویان، شماری را مجروح و گروهی را دستگیر و زندانی کردند
روایت دوم:
در روایت دوم در سال‌های بعد از ۱۶ آذر خصوصا طی سال‌های پس از انقلاب، آرام آرام در روایت وقایع آن روز، ورود قریب‌الوقوع نیکسون حضور پررنگ‌تری یافت. تا آنجا که بسیاری اساساً اعتراض به محاکمۀ مصدق و تجدید رابطه با بریتانیا که محور اصلی اعتراضات دانشجویان در روزهای منتهی به ۱۶ آذر بود را نادیده گرفته و این روز را به واسطۀ آنچه اعتراض به سفر ریچارد نیکسون، معاون رئیس‌جمهور آمریکا می‌خواندند، روز اعتراض به امپریالیسم جهانی و به طور خاص امریکا به حساب آوردند.
غیر از دکترعلی شریعتی که می گوید: «سه آذر اهورایی» را «در پیش پای نیکسون قربانی کردند» خانم شریعت رضوی هم اعتراض به سفر نیکسون را مهم می داند و می گوید:« شاه در آن روزها با دعوت از نیکسون برای سفر به ایران می‌خواست که نشان دهد بعد از کودتا ایران شرایط آرامی دارد.».
اختلاف بر سر روایت16 آذر این است که عده ای می گویند بخاطر اعتراض به سفر نیکسون بود که قرار بود بیاید و عده ای می گویند ربطی به آن نداشت «به خصوص اینکه نیکسون نه در ۱۶ آذر بلکه در ۱۸ آذر وارد تهران شد و دانشجویان، اطلاعی از آمدن نیکسون نداشتند»(بابک امیر خسروی و ترکمان). بلکه بخاطر اعتراض به تجدید رابطه با انگلیس و محاکمه مصدق بود.
اولا مهم این است که همانطور معترضان به روایت نیکسونی گفته اند اصلا در همه این چند دهه، 16 آذر حتی اگر بخاطر محاکمه مصدق بوده اما به عنوان یک مناسبت ضدآمریکایی گرامی داشته می شد. در روایت دیگر هم اعتراض به تجدید رابطه با انگلیس بود و یک عامل بیرونی دیگر.
واقعیت اما کدام است؟
هر دو هم درست است هم غلط. چون 16 آبان روز محاکمه مصدق بود و فراخوان تظاهرات در سراسر کشور داده شده بود و دستگیری ها آنقدر زیاد بود که زندان ها پر شده بود. در این فضای ملتهب سیاسی، اوایل آذر اعلام می شود که دنیس رایت کاردار سفارت انگلیس به ایران خواهد آمد. همزمان اعلام می شود ریچارد نیکسون معاون آیزنهاور رئیس جمهور وقت امریکا هم به ایران می آید. فراموش نکنید آمریکا فاتح جنگ جهانی دوم بوده که در لحظه محو اروپا و شوروی و بلیعدن جهان به دست ژاپن در آسیا و توسط آلمان هیتلری در غرب، وارد میدان شده و سرنوشت دنیا را عوض کرده بود و در دنیا محبوبیت داشت. آیزنهاور هم از ژنرال های کلیدی در جنگ و فرمانده متفقین در اروپا بود. در میان ایرانیان ملی گرای آن زمان هم امریکا کشوری آزادیخواه شناخته می شد چون پس از جنگ جهانی اول از جنبش های آزادیبخش در جهان برای رهایی از یوغ استعمار انگلیس و فرانسه حمایت کرده بود. هنوز جنگ امریکا علیه ویتنام پیش نیامده بود و هنوز نقش امریکا در کودتای28 مرداد(سه ماه و نیم قبل از 16 آذر) برای ایرانی ها خیلی روشن نبود و البته در کودتا هم نقش اصلی با انگلیس بود و امریکایی ها همراهی کردند ولی سال هاست طوری القا می کنند که گویی کودتایی امریکایی بوده. دولت امریکا هم رسما از ایرانی ها عذر خواهی کرد.
دانشجویان در اعتراض به تجدید رابطه با انگلیس و سفر نیکسون، روزهای شنبه و یکشنبه 14 و15 آذر در دانشکده های حقوق، فنی، معماری، داروسازی، دندانپزشکی و پزشکی تظاهرات کردند. اما آنچه جنایت16 آذر را رقم زد هیچکدام اینها نبود. اینکه ادعا می شود « آنها نقشه کشتن و شقه کردن دانشجویان را کشیده بودند و این دستور از مقامات بالاتری به آنها داده شده بود»(شهیدچمران) و می خواستند زهرچشم بگیرند یا اینکه ماجرای ۱۶ آذر زمینه سازی برای جلوگیری از واکنش اعتراضی دانشجویان به حضور نیکسون در دانشگاه تهران بود،. اینها تحلیل های بی دلیل است. دکتر ابراهیم یزدی در گزارشی ستایشگرانه نسبت به 16آذر، روایت می کند که عصر روز یکشنبه 15 آذر، عده ای دانشجویان بر اساس یک برنامه ریزی قبلی در دانشکده دارو سازی با جنگ و گریز، سه نفر از افسران ارشد ارتش را به طبقه سوم دانشکده کشاندند و آنها را به شدت کتک زدند و مجروح کردند و لخت مادرزاد رهای شان کردند. چند دقیقه بعد دانشکده محاصره و عده ای بازداشت می شوند با اینحال تیرانداری نمی شود. این قسمت از واقعه را که تحریک کننده بوده را غالبا حذف می کنند. فردا صبح (دوشنبه16 اذر) که نه ارتش برنامه حمله داشته و نه دانشجویان برنامه درگیری داشتند اما چند نفر از دانشجویان، ارتشی ها را مورد تمسخر قرار می دهند و بعد تظاهرات کرده و شعار می دهند. مأموران که ناراحتی از ماجرای ضرب و شتم روز گذشته افسران را هم در خاطر خود داشتند برای دستگیری دانشجویان شعار دهنده اقدام کردند. دانشجویان مقاومت کردند و درگیری پیش آمد که منجر به تیراندازی و کشته شدن قندچی، شریعت رضوی(که بعد خواهرش زن دکتر شریعتی شد) و بزرگ نیا شد. پس از آن، موج اعتراض راه افتاد. این واقعه درست شبیه 13 آبان 57 بود که دوباره به داخل دانشگاه تیراندازی شد و من به عنوان شاهد صحنه و از موضع مدافع انقلاب، جزییاتش را در کتاب «فرادستان و فرودستان» روایت کردم که چطور ضرب و شتم یک مأمور مخفی باعث حمله به دانشگاه شد. این روایت تاریخی ماجرا است اما پیامدهایش مهم تر از خود واقعه است. این واقعه موجب شکل گیری روزی در تقویم جنبش دانشجویی شد که نیم قرن است بر تحولات سیاسی ایران سایه انداخته است.
در اینکه حکومت شاه اقدامی خلاف قانون کرد و عمل آن جنایت بود که هیچ بحثی نداریم و همه توافق داریم. بحث من درباره مسئله دیگری است که ذیل سه نکته بیان می کنم.
حتی پس از اینکه عده ای خاطرات خود را گفتند تا ثابت کنند توده ای ها تعمدا 16 آذر را منحصر کردند به موضوع سفر نیکسون تا در چارچوب پیشبرد سیاست های روسی وضد امریکایی، بهره برداری کنند و چه مارکسیست ها و چه اصولگراها حتی وجهه ملی و مذهبی شهدای 16آذر را سانسور کردند تا مشخصه دیگری برجسته شود اما به هر حال واقعیت این است که از سال1332 به بعد مراسم16آذر همچنان با همان شور ضد امریکایی برگزار شده است. حالا چپ ها و توده ای نقش داشتند یا نه مهم نیست، مهم مضمون و تعریفی است که در 65 سال گذشته از 16 اذر وجود داشته.
مسئله اول، مناسک گرایی:
در جامعه شناسی اصطلاحی داریم که توسط رابرت مرتن بیان شده به عنوان مناسک گرایی یا Ritualism که نوعی ظاهرگرایی و اصالت پیدا کردن شکل و تهی شدن محتواست. اما فکر می کنیم Ritualism فقط در حوزه دین است. مناسک گرایی در حوزه سیاست و دیپلماسی و …. هم رخ می دهد. یک نمونه اش مراسم 13 آبان است که دیگر محتوا و انگیزه ندارد و فقط به عنوان یک مناسک و عادت هرسال به زحمت عده ای را می آورند و اگر رها کنند یک گروه کوچک هم نمی آید.
دانشجویان و استادان و روشنفکرانی که به مناسک گرایی مذهبی انتقاد دارند اگر یک بررسی درباره خود و پیرامون شان بکنند متوجه می شوند خودشان دست کمی ندارند. 16آذر نمونه دیگرش است. من نمی دانم کسانی که هرسال برگزار می کنند چقدر از جزییات داستان اطلاع دارند. اگر اطلاع ندارند که ایراد است و اگر اطلاع دارند هم ایراد است. مانند کسانی است که همه ساله برای امام حسین، سینه و حتی قمه می زنند ولی اطلاعی از جزئیات ندارند.
من اکنون درمقام رد و اثبات نیستم. سوالاتی دارم. خودم سال ها این روز را سخنرانی کرده ام اما چندین سال است می گریزم چون تضادها و تناقضاتی برایم پیش آمده و دیگر دعوتی را نپذیرفته ام. واقعا تناقضاتی وجود دارد و در شگفتم که چرا دیده نمی شود. چندین سال است منتظرم نسبت به همین مسئله ساده ای که عرض خواهم کرد تفتُنی حاصل شود و از سخنرانان16 آذر یا خود دانشجویان بشنویم اما به گمانم تقیه می شود و افراد از عواقب آن بیم دارند. این هم نوعی عوام زدگی است. مطهری می گوید روحانیت چون نگاهش به دست مردم است عوام زده شده ولی روشنفکران و سیاستمداران هم چون نگاه شان به رای مردم است عوام زده می شوند
الان برگزارکنندگان 16 آذر و دانشجویان، معمولا کسانی هستند که به سیاست خارجی حکومت، اعتراض دارند و به حق معتقدند یکی از عوامل مهم مشکلات اقتصادی واجتماعی ما در سیاست خارجی است. به همین خاطر هم اکثریت به روحانی رأی دادند. وقتی جان کری وزیر امور خارجه امریکا با ظریف وزیر امور خارجه ایران دست داد اتفاق مهمی بود. همه فکر می کنند اگر به جایی برسیم که رؤسای جمهور ملاقات کنند نشانه این است که ایران از انزوا در آمده و این یک پیروزی است. اما این در کشور ما قبلا یک امر عادی بوده. کارتر رئیس جمهور امریکا سال56 یعنی یکسال و چندماه پیش از انقلاب 57 به ایران آمده است. اینکه رئیس جمهور امریکا به ایران بیاید یک اتفاق بزرگ است اما داستان16 آذر چه بود؟
حالا آیا همه شما که 16 آذر برگزار می کنید از سفر یک مقام امریکایی به ایران ناراحت هستید؟ سیاست خارجی ضدامریکایی و ضدغربی را قبول دارید؟ چرا هم حکومت و هم بنیادگراها در این یک مورد مخالفتی ندارند و خودشان هم مراسم می گیرند؟ انجمن های جبهه پایداری با انجمن های اصلاح طلب و انجمن های لاییک و اپوزیسیون همه شان در 16 آذر به هم رسیده اند و در بزرگداشت آن مسابقه می گذارند. بنیادگراها چرا علاقه نشان می دهد؟ جوابش روشن است. انها دنبال داغ کردن تنور انقلابیگری و ضدیت با غرب و همان شعارهای زیانبار چهل سال گذشته اند اما آیا شما هم همان نظر را دارید؟
مسئله دوم:
چندین سال است بحثی دارم با انجمن ها که تکلیف خودشان را روشن کنند که اینها حزب سیاسی اند یا جنبش یا نهاد دانشجویی؟ دفتر تحکیم وحدت در دوره دوم دولت خاتمی دست به ابتکار شایسته ای زدو نشستی درنقد و ارزیابی دفتر تحکیم برگزار کرد و آنجا این اشکال را مطرح کردم و منتشر هم شد.
زمانی که 16 آذر به وجود آمد و بعد به روزی در تقویم جنبش دانشجوی بدل شد، دنیا در دوره جنگ سرد و عصر انقلابات بود و جامعه ایران و جریانات دانشجویی هم در وضعیت جنبشی بودند. شعار انها جامعه مدنی و اصلاحات نبود، انقلاب و ضدیت با امپریالیسم و ارتجاع بود. آن حرکت های دانشجویی نیز متناسب با وضعیت جنبشی بود. امروز اگر وضعیت جنبشی ادامه داشته باشد آنهم موضوعیت دارد و گرنه آن وقایع سال32 می شود بخشی از تاریخ که قهرمانانش قابل احترام اند اما دیگر روش ما با روش انها یکی نیست. ما فرزندان زمان خویشتنیم.
منظورم از جنبش به معنای سنتی و انقلابی آن است. جنبش های مدنی جدید در لفظ جنبش فقط یک اشتراک لفظی دارند نه مفهومی. جنبش های مدنی، نهادگرا و قانونگرا هستند و جنبش های سنتی در پی زیرورو کردن بودند و اساسا نظریه انقلاب دائمی لنینی برآنها حاکم بود طوری که مرحوم شریعتی هم از نگرانی تبدیل نهضت به نظام سخن می گفت.
جنبش، اولا زمانمند است و وقتی به پیروزی می رسد تمام می شود در حالی که نهادها درازمدت و مانا هستند. دوم اینکه جنبش که غالبا هم ماهیت سیاسی پیدا می کند حرکتی است که نیروی محرکه اش دانشجویی است اما محدود به درون دانشگاه نیست. پیش از انقلاب، پدیده جنبش دانشجویی داشتیم. آنها دانشجویانی بودند که عمدتاً در خارج از دانشگاه جلسه داشتند و با احزاب و سازمان های سیاسی و چریکی بیرون از دانشگاه مرتبط بودند و دانشگاه منبع تغدیه و سربازگیری جریانات سیاسی بود. حالا هم اگر جنبش باشند همان کیفیت را دارند اما الان انجمن هایی هستند که دارای مجوز و اساسنامه اند. اینها instiution هستند نه movment. نمی شود هر دو باهم بود. هرکدام پدیده ای با کارکرد و تعریف مشخص هستند.
انجمن دانشجویی باید اولویت فعالیت سیاسی اش در حیطه حقوق سیاسی دانشجو باشد. مثلا اگر دانشجویی را بخاطر عقاید و دیدگاه های سیاسی اخراج کردند باید موضع بگیرد. اما الان بیانیه می دهند و از تجمعات اعتراضی گروه های نامعین دیگر در بیرون دانشگاه حمایت می کنند و اعلام همبستگی می کنند. این رفتار جنبشی است نه نهادی و مدنی.
بدون شک تک تک دانشجویان می توانند به عنوان یک شهروند و یا یک فعال سیاسی در احزاب و گروه های سیاسی با اعتراضات اقشار دیگر اعلام همبستگی کنند اما به عنوان انجمن های پروانه دار دانشجویی که انجام می شود همان «تناقض نهاد و جنبش» پیش می آید. اگر بخواهند جنبش باشند که ماهیت سیاسی و اپوزیسیونی دارد دیگر نباید دنبال مجوز و اساسنامه و حمایت دولتی باشند. در اینصورت برگزاری 16 آذر و یا فعالیت های سیاسی دانشجویی به شکل جنبشی و اعلام همبستگی کردن با اعتراضات و گروه هایِ سیاسیِ مخالفِ بیرون از دانشگاه هم با آن تجانس دارد ولی اگر نهادِ دانشجویی باشند باید محور عمل شان دانشگاه و دانشجو باشد.
حتی روز دانشجویی16 آذر که نماد جنبشی است با آن همخوانی ندارد چون چنین روزی هم باید مختصات مرتبط داشته باشد مثلا روز18 تیر که روز حمله به دانشگاه است در شرایطی است فعالیت های دانشجویی جنبه نهادی و اصلاح طلبانه داشته، نمادی متناسب تر به نظر می آید.
مسئله سوم:
سوم اینکه ادبیات انقلابی چه از نوع حکومتی و چه اپوزیسیونی هنوز دست از سر ما برنداشته. هرسال در16 آذر مرثیه ها می خوانند و سخنرانی ها ایراد می کنند و ادبیات خون و حماسه به کار می گیرند. در همین چند روز پیش یعنی در آذر97 یکی از انجمن ها ( انجمن فرهنگ و سیاست اسلامی دانشگاه بوعلی سینا) در ويژه برنامه روز دانشجو (سه شنبه ٢٠ آذرماه دانشكده علوم پايه، سالن شهيد چمران) این شعر را ارائه کرده و منتشر کرده اند:
دلا دیدی که خورشید از شب سرد
چو آتش سر ز خاکستر بر آورد
زمین و آسمان گلرنگ و گلگون
جهان دشت شقایق گشت ازین خون
نگر تا این شب خونین سحر کرد
چه خنجر ها که از دل ها گذر کرد
ز هر خونِ دلی، سروی قد افراشت
ز هر سروی، تَذَروی نغمه برداشت
صدای خون در آواز تذرو است
دلا این یادگار خون سرو است…
ما با این ادبیات جنبش دانشجویی می خواهیم جامعه مدنی بسازیم؟
البته دلخور خواهید شد چون تنها روز دانشجو را که هرسال دانشگاه ها نشان می دهند زنده اند از آنها بگیریم. اما این چه فرقی می کند با کسانی که وقتی مناسکی مذهبی درست کرده اند که هرسال رونقی پیدا می کند و اگر چیزی بگوییم که آن را زیر سوال می برد احساس می کنند بهانه اصلی رونق و موجودیت شان گرفته شده و بلوا می کنند؟
ثمره بحث:
برای من که حیطه کارم حقوق بشر است این بحث از این جهت اهمیت پیدا می کند که عدم تفکیک نقش ها و کارکردهای نهاد و جنبش و در آمیختن آنها با هم، به مفهوم دقیق جامعه شناختی اش، باعث شده نه فقط از فعالیت دانشجویی بلکه از فعالیت وکالت و ازحقوق بشر هم درک جنبشی پیدا کنند و خیال کنند حقوق بشریعنی هرج و مرج و یعنی اینکه هر حرکت سیاسی اپوزیسیونی، در حالی که حقوق بشر از یکطرف ناظر به وظایف دولت هاست چون عامل اصلی نقض حقوق بشر دولت ها هستند و ازسوی دیگر مروج قانون گریزی و رفتار جنبشی نیست. مثلا در ماده20 اعلامیه حق تشکیل آزادانه انجمن ها و سندیکاها را مطرح می کند اما در ماده8 میثاق وقتی از حق اعتصاب حرف می زند از یکسو اعتصاب را یک حق می داند چون محقَق کننده حق سندیکاست، از طرف دیگر می گوید باید با رعایت قوانین باشد. در بخش سوم، ماده هشتم، از ميثاق بين المللي حقوق اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي در بند1 پس از بیان حق تشکیل اتحادیه ها و سندیکاها می گوید: «حق اعتصاب مشروط به رعايت مقررات ویژه كشور مربوطه است» و البته در بند2 هم می گوید: «اين ماده مانع از آن نخواهد بود كه افراد نيروهاي مسلح يا پليس يا مقامات اداري دولت در اِعمال اين حقوق، تابع محدوديت هاي قانوني بشوند».
نکته باریک و مهم در این اسناد، مسبوق بودن اعتصاب به وجود نهادهای تعریف شده با هویتی معین، مشخص و قانونی است یعنی ابتدا حق تشکل، سپس حق اعتصاب. زیرا اگر اعتصاب، خارج از سازوکارهای تعریف شده، قانونی و معین باشد موجب اختلال در امور و آسیب های اجتماعی و اقتصادی فراوان خواهد شد. لذا باید طرف مطالبات و مذاکرات، شناخته شده باشد. نکته دیگر اینکه در ماده 20اعلامیه مسالمت آمیز بودن به عنوان پیش شرط همه این حقوق مطرح شده است لذا طبق ماده8 میثاق، خروج از دایره مسالمت، این حق را به نهادهای انتظامی می دهد که از آن جلوگیری کنند.
وقتی ما تکلیف خود را روشن نمی کنیم از یکطرف می گوییم جامعه مدنی و از طرف دیگر روحیه ضدحکومتی و چپ روی، دچار سردرگمی می شویم. در حالی که ماهیت جامعه مدنی، تعاملی است اما به محض اینکه نهاد مدنی وارد تعامل شد برچسب دولتی بودن و مزدوری می خورد. هم می خواهیم انقلابی باشیم و تفکر انقلابی داشته باشیم و هم مدرن و مدنی باشیم.
البته برخی نهادهای حکومتی به وفور قانون شکنی می کنند اما مقابله با قانون شکنی های حکومت هم باید به شیوه مدنی باشد. خیال نکنید شیوه مدنی یعنی بی خطر. اتفاقا در حکومت های قانون شکن، گاهی روش های مدنی پرخطرتر از روش های رادیکال و خشن است و اصلا حکومت ها برای توجیه قانون شکنی خود از روش های خشن استقبال می کنند یا اصلا نهادهای مدنی را سوق می دهند به طرف خشونت.
غیر از آن قاعده کلی، بدتر این است که در درون حکومت هم عده ای در عین حال که قوای قهریه را دارند مدافع و مروج تفکر انقلابی اند و همزمان نه تنها توقع رفتار قانونی دارند بلکه کسانی که در چارچوب قانون کار می کنند هم متهم می شوند به براندازی قانونی. این از عجیب ترین اصطلاحات و اختراعات بعد از اتقلاب بوده که شنیده ام. این دوگانگی و سرگردانی فراگیر است. هم میان ارباب قدرت و هم میان فعالان حوزه عمومی و هم جریانات دانشجویی.
برخی از کسانی که از نقش جنبشی برای نهادهای دانشجویی دفاع می کنند و خصلت اصلی ان را رادیکال بودن می دانند افراد فرهیخته و دلسوزی هم هستند اما در حالی که برای جامعه مدنی شعار می دهند و تلاش می کند اما هنوز از فضای سنتی مبارزه بیرون نیامده و وارد فضای مدنی نشده اند. سرگردان میان دو جهانند. البته عصبانیت ما از شرایط خارج از تحمل کنونی هم در پافشاری بر درآمیختگی مرزها و جهان ها بی تاثیر نیست. سخت است که هم بخواهیم رفتارمدنی داشته باشیم و هم قانون شکنی حکومتی را تحمل کنیم.
ممکن است حرف های مرا گزینشی بازتاب بدهند و به جای تأمل، تعصب به خرج دهند یا بگویند دنبال تهی کردن جنبش دانشجویی ازمطالبه گری و ارمانخواهی هستیم اما این حرف ها را 20سال است می گویم. الان هم نمی گویم به کدام نسخه عمل کنید. جنبشی باشید یا مدنی! می گویم تکلیف خود را روشن کنید. نمی شود هم طالب رابطه با امریکا و همه جهان بود، هم 16 آذر را تقدیس کرد. نمی شود هم مجوز انجمن گرفت و به قوانین موجود (چه درست باشند چه نباشند)، متعهد شد، هم «جنبشی» رفتار کرد و رادیکالیسم را خصلت اصلی فعالیت دانشجویی دانست. می گویم تناقضات را برطرف کنید.
کانال گفتارهای باقی
https://t.me/emadbaghi
اینستاگرام emadeddinbaghi
وبسایت www.emadbaghi.com
فیس بوک Emadbaqi@
عمادالدین باقی
