عمادالدین باقی
در میزگرد ایرناپلاس: عوامل گسترش خشونت و راه‌های مهار آن:
عمادالدین باقی، احمدبخارایی، شیرین ولی پوری
بخش نخست.کد خبر: ۴۱۴۴
تاریخ انتشار:۱۷ ارديبهشت ۱۳۹۸
بخش نخست
کانال گفتارهای باقی
https://t.me/emadbaghi
عمادالدین باقی: خشونت یک جریان پیوسته است که در دل این جامعه و در زیرپوست این شهر ادامه دارد، اما دیده نشده و به آن توجه نمی‌شود. فقط وقتی به آن توجه می‌شود که اتفاق خاصی بیفتد و تا اتفاق بعدی، به حاشیه می‌رود و همچنان در جامعه در جریان است. اما محققان و جامعه‌شناسان اسیر این خبر‌های برجسته‌سازی شده نیستند و به‌عنوان یک مسأله اجتماعی مورد پژوهش قرار می‌دهند. این‌ها سال‌هاست روی این مباحث تمرکز داشته‌اند. همایش ملی آسیب‌های اجتماعی اولین بار ۲۰ سال پیش به پیشنهاد مرحوم دکتر عبداللهی در انجمن جامعه‌شناسی برگزار شد. محصول این همایش هم هفت جلد کتاب شد. اما جالب این است که بسیاری از ناهنجاری‌ها بحث سرمایه اجتماعی، خشونت و کج‌روی‌ها در آن همایش به‌طور عالمانه مورد بحث و بررسی قرار گرفت. جامعه‌شناسان ناهنجاری‌ها و بحران‌های کنونی را از همان ۲۰ سال و قبل از آن پیش‌بینی کرده و راه‌حل هم داده بودند، اما این‌ها در این کتاب‌ها حبس شد و بعد از آن هم اتفاقی نیفتاد. الان بیش از ۲۰ سال است می‌بینم جامعه‌شناسان در مقالات و کتاب‌های مختلفی در مورد روند نزول سرمایه اجتماعی هشدار می‌دهند. چون خود روند نزول این سرمایه بستر شکل‌گیری خشونت‌ها و گسستگی‌هاست.
اجازه آسیب‌شناسی داده نمی‌شود
ببینید درد اینجاست که هیچ‌وقت به این‌ها توجه نمی‌شود. از آن طرف، مشکل بزرگ‌تر این است که اجازه آسیب‌شناسی بیشتر داده نمی‌شود. من مطمئن هستم همین نشست و برنامه‌ای که شما گذاشته‌اید، اگر قرار باشد اندکی بازتر از گفت‌وگوهای معمولی باشد و به خطوط قرمز برسد، حتماً در انتشار آن با مشکل مواجه خواهید شد.برای حل مسائل و معضلات اجتماعی، بیشتر، نسخه‌های ایدئولوژیک، دل‌بخواهانه و آرمان‌گرایانه می‌خواهند و به تشخیص‌های کارشناسانه نه‌تنها وقعی نمی‌نهند،بلکه برخورد هم می‌کنند. جالب است در این چند سال اخیر چندین مورد مراجعه از روزنامه‌نگاران مختلف داشته‌ام که فقط به این دلیل که رفتند گزارش‌های میدانی از این آسیب‌ها بنویسند،احضار شده‌اند. تازه اسم این کار را هم سیاه‌نمایی می‌گذارند؛ یعنی اینکه شما چشمتان را روی مسائل ببندید ان‌شاءالله گربه است. نکته جالب این است افرادی که این ممانعت را ایجاد می‌کنند ممکن است چهار روز دیگر در پست خودشان نباشند که جوابگوی جلوگیری کردن از شناخت و مقابله با این آسیب‌های اجتماعی باشند.
خشم یک امر طبیعی و غریزی است
واقعیت این است که خشم که بنیاد خشونت است، هیجانی پیچیده و بهنجار است. علمای اخلاق می‌گویند انسان دارای قوای غضبیه، شهویه و عقلیه است. به زبان روانشناسی هم مسأله خشم یک امر طبیعی و غریزی است. یعنی ما در مورد اینکه چگونه خشم را از بین ببریم صحبت نمی‌کنیم، آنچه مدنظر ماست، نحوه ابراز خشم است؛ یعنی سبک ابراز خشم که می‌تواند بهنجار یا نابهنجار باشد. به‌ویژه این خصلت پیش‌بینی پذیری‌اش مهم است. این هم یا ناشی از علل درونی است مانند اختلال هورمون‌ها یا علل بیرونی است. در مجموع این پدیده را نمی‌شود معدوم کرد، بلکه باید مدیریت کرد. چون اساساً یک بخشی از ساحت آدمی است.
در این زمینه، خشونت هم یک دلیل مشخص و یک نسخه عام ندارند. خشونت‌ها در سطوح مختلف و افراد مختلف دلایل خاص خودشان را دارند. البته در بعضی از موارد هم جنبه همگانی دارند. یک دلیل عام آن این است که جامعه حالت سِلف‌کنترلی یا همان خودکنترلی‌اش را از دست داده است که این هم علل ناشناخته‌ای ندارد. علل خاص و جزیی‌تری دارد که از بین منابع چهارگانه اخلاقی، جامعه‌شناختی، حقوقی و فرهنگی به هفت عامل جزئی آن اشاره خواهم کرد. اما همان‌طور که گفتم ممکن است بعضی از این عوامل با بعضی از این خشونت‌ها متناظر باشند. بعضی‌هایش هم ممکن است جنبه عام‌تری داشته باشند، مانند خودکنترلی که در ادامه بیشتر توضیح خواهم داد.
بله. موافقم که ایران جامعه خشنی دارد. اما با دو قید توضیحی؛ یکی اینکه از لحاظ درجه خشونت، تحقیقی اخیراً توسط مؤسسه تحقیقاتی صلح در استکهلم در سوئد درباره کشورها انجام داده بود. در این تحقیق ۳۰ کشور در بالای جدول جزو مهربان‌ترین کشورها و ۳۰ کشور هم در پایین جدول خشن‌ترین کشورها بودند. ایران جزو این کشور‌های پایین‌دست نبود،اما نزدیک بود به این گروه بپیوندد. یعنی جزو کشور‌های خشن محسوب می‌شود،اما نه خشن‌ترین.
دیگر اینکه، چون خشم و خشونت طبع ذاتی بشر است در هر جامعه‌ای وجود دارد.به تعبیر«امیل دورکیم»،ناهنجاری‌ها یا شکل طبیعی دارندیا شکل مَرَضی. تا وقتی که شکل طبیعی دارند به‌عنوان یک مسأله مطرح نیست.وقتی از یک حدی می‌گذرند جنبه مرضی پیدا می‌کنند. ما درحال حاضر وارد این مرحله مرضی خشم وخشونت شده‌ایم؛ اما جزو خشن‌ترین کشورها نیستیم.
https://t.me/emadbaghi
لینک کوتاه شده بخش اول ایرنا که دربردارنده نظرات دیگر حاضران در میزگرد نیز هست:
http://yon.ir/WDY4C
عمادالدین باقی
