دیکتاتورهایی که با حقوق بشر خود را سفید می کنند

/عمادالدین باقی

روزنامه اعتماد، شماره 5352 چهارشنبه ۲۵ آبان۱۴۰۱ ص1

من از سال 1378 ( دسامبر 2008) که دو جلد نخست کتابم به نام «حق حیات» در مصر توسط شبکه عربی اطلاعات حقوق بشر(الشبكة العربية لمعلومات حقوق الإنسان/ القاهرة ، مصر) [1] و کمپین بین المللی حقوق بشر منتشر شد نسبت به وضعیت حقوق بشر و کوشش هایی که در این کشور باستانی انجام می شود کنجکاو بودم تا اینکه در خبرها دیدم همزمان با رویدادهای تلخ شهریور تا آبان امسال در ایران بیست و هفتمین کنفرانس تغییرات آب و هوایی سازمان ملل متحد (COP27) در شرم الشیخ مصر، از 7 تا 18 نوامبر 2022 ( دوشنبه 16 آبان تا جمعه27 آبان) برگزار خواهد شد. رخدادهای پیرامون این موضوع برای جامعه مدنی و فعالان حقوق بشر در ایران هم درس آموز و قابل توجه و درنگ است. برای درک واقعی تر شرایط جهانی و حقوق بشر و ضرورت تکیه بر خویشتن باید رویدادهای جهانی را بیشتر مورد مطالعه قرار داد.

در پی تدارک همایش بین المللی شرم الشیخ و حضور گسترده دولت ها و نهادهای حقوق بشری، این نگرانی به وجود آمده است که میزبانی رویدادهای بین المللی برجسته مانند این همایش بین المللی این تصور را به وجود آورد که همه چیز در مصر که یکی از جدی‌ترین ناقضان حقوق بشراست خوب بوده و به‌عنوان عضوی معصوم از جامعه بین‌المللی شناخته شود. با توجه به بحران حقوق بشر در مصر تشکیل این اجلاس به منزله حمایت موثر از عادی سازی ارتکاب تخلفات و جنایات دولتی علیه شهروندانش در مقیاس وسیع است. این امر اعتبار کنفرانس را تضعیف می‌کند و در عین حال به مصر اجازه می‌دهد تا وضعیت رو به وخامت حقوق بشر خود را سفید کند و وخامت بیشتر را ممکن سازد. در عین حال تعداد بسیاری از نهادهای حقوق بشر از جمله عفو بین الملل و سازمان دیده بان حقوق بشر برای شرکت در کنفرانس محیط زیست در مصر برای یک هفته حضور یافتند.

«کمیته فرعی حقوق بشر پارلمان اروپا نیز در حال بحث درباره Cop27 و حقوق بشر در مصر است و می گویند اینجا هستند تا نیاز به یک جامعه مدنی آزاد را به منظور اطمینان از اقدامات آب و هوایی معنادار برجسته کنند»(نقل از: سازمان دیده بان حقوق بشر). این نهادها می گویند با استفاده از این فرصت کنفرانس مطبوعاتی می گذارند و این اجلاس را فرصتی را برای کشورهای شرکت کننده و جامعه بین المللی می سازند تا دولت مصر را برای تغییر واقعی مسیر تحت فشار قرار دهند، از جمله با عقب نشینی از محاصره جامعه مدنی مستقل و حمایت از حقوق اساسی، که بدون آن حقوق زیست محیطی در عمل قابل حمایت نیست.

در همین راستا ۱۱ برنده جایزه نوبل نیز با انتشار بیانیه ای خواستار آزادی زندانیان سیاسی در مصر از جمله علا- داماد رییس سازمان حقوق بشری مصر- شده اند.( البته نام یک ایرانی هم در بین این نوبلیست ها نیست). دولت مصر نیز پنج نفر از فعالان سیاسی مشهوررا در آستانه اجلاس ازاد کرده است.

دولتی سرکوبگر در نقش دیکتاتور عاقل به دهها نهاد حقوق بشری اجازه می دهد در این کشور حضور یابند و انتقاد کنند و او جایگاهش در جامعه بین المللی را بهبود ببخشد تا حمایت های اقتصادی بیشتری را برای یک اقتصاد ورشکسته جلب کند در حالی که کمک های دریافتی اش از درامدهای نفتی ایران بیشتر به نظر می رسد با اینحال اقتصادی فقیر دارد.

در 26 آوریل 2022 راهبرد گفتگوی ملی در مصر توسط عبدالفتاح السیسی رئیس جمهور اعلام شد ولی مؤسسه مطالعات حقوق بشر قاهره (CIHRS) که وخامت شرایط اقتصادی را انگیزه اصلی اعلام گفت‌وگوی ملی رئیس‌جمهور کودتایی سیسی اعلام کرد بخاطر عدم پاسخگویی مقامات به خواسته های اپوزیسیون، و عدم صداقت ابتکارات مشابه قبلی اعلام شده توسط دولت، معتقد است که گفت و گوی ملی نه به دنبال آغاز واقعی یک روند اصلاحات است و نه رسیدگی به بحران حقوق بشر. آنها معتقدند آزادی برخی از زندانیان سیاسی گامی است که مورد استقبال قرار می گیرد، اما برای نشان دادن آغاز یک روند اصلاحی واقعی کافی نیست، به ویژه با توجه به اینکه ده ها هزار نفر هنوز در زندان به سر می برند و بسیاری دیگر همچنان دستگیر می شوند. (نک: ورقة موقف مركز القاهرة لدراسات حقوق الإنسان حول الحوار الوطني). درباره اینکه آیا گفتگوی ملی تلاشی جدید برای سفید کردن سوابق حقوق بشر مصر است یا فرصتی برای گشایش سیاسی؟ بحث می کنند و مرکز مطالعات حقوق بشر معتقد به ایجاد یک نقشه راه برای اصلاحات اقتصادی و سیاسی واقعی است. به همین دلیل (CIHRS) معتقد است تن دادن به نمایندگی اسمی در گفتگو بدون هیچ تضمینی برای مشارکت جدی یا دخالت در فرآیندهای تصمیم گیری، احتمالاً گفتگو را به ابتکار تبلیغاتی توخالی دیگری تبدیل خواهد کرد. این نه تنها یک فرصت از دست رفته است، بلکه می تواند نوسانات سیاسی فعلی را تشدید کند و اعتبار مخالفان را تضعیف کند. لذا تضمین نمایندگی عادلانه مخالفان در گفتگو را اولین گام ضروری برای رسیدگی و اصلاح عواملی می داند که منجر به بحران کنونی مصر شده است و می خواهد گفت وگو را به بستری برای گفت و گوی ملی واقعی با کل جامعه تبدیل کند.

البته کابیته سیسی پیشتر در نوامبر 2018، کمیته عالی دائمی حقوق بشر را ایجاد کرد. مقامات مصری تأسیس کمیته را ستودند و گفتند این نشان دهنده تعهد دولت به پیشبرد حقوق بشر است. این واقعیت که کمیته بخشی از وزارت امور خارجه (MFA) است، یکی از بسیاری از شاخص‌هایی است که تمرکز اصلی آن توجه به جامعه بین‌المللی برای سفید کردن سابقه افتضاح حقوق بشر در مصر است. افزون بر این در سال 2021، استراتژی کمیته ملی حقوق بشر را منتشر کردند که به عنوان نشانه دیگری از تغییر رویکرد مقامات مصری در قبال حقوق بشر به جامعه بین المللی ارائه شود. با این حال، علیرغم شواهد روشنی مبنی بر عدم وجود اراده سیاسی برای رسیدگی به وضعیت حقوق بشر و علیرغم رویکرد پر ابهام این استراتژی درباره ماهیت بحران حقوق بشر در مصر، برخی از شخصیت های عمومی در مصر و چندین مقام غربی (و حتی آژانس های سازمان ملل) این اقدام را تحسین کردند و آن را نشانه ای از تغییر واقعی در سیاست دولت مصر دانستند. با ابتکارات دیگری مانند ایجاد گروه گفتگوی بین المللی و تشکیل مجدد شورای ملی مصر برای حقوق بشر، تلاش کردند تا نشان دهنده تغییر در دست انجام است اما چون هنوز چند هزار زندانی سیاسی در مصد و اعدام های فراقانونی و سرکوب مخالفان و جامعه مدنی ادامه دارد نه مصری ها نه جامعه بین المللی این ادعاها را باور نکرده اند.

البته انجا هم نیروهای امنیتی مانع اصلی تحقق برنامه های اصلاحی هستند چنانکه یکی از اعضای کمیته عفو ریاست جمهوری اظهار داشت که برخی در سازمان های امنیتی تلاش می کنند مانع از تلاش ها شوند. برای عفو زندانیان و اینکه آنها در واقع ترجیح می دهند «همه ما» را دستگیر کنند. ( https://cihrs.org/egypt-cihrs-position-paper-on-the-national-dialogue/?lang=en)

گزارش ها حاکی است دادستان‌ها، قضات و مقامات زندان مدعی حکومت ضابطین بر قضات هستند و اینکه شکنجه توسط افسران امنیت ملی و نگهبانان زندان انجام می شودو انها در جلوگیری از اعمال شکنجه، بازداشت‌های خودسرانه و بدرفتاری ناتوانند و همین امر ارتکاب جرم و جنایت ماموران امنیتی را تسهیل می کند.

اما یک نکته مهم را نباید فراموش کرد که همین غربی هایی که امروز به حکومت مصر انتقاد می کنند خودشان محمد مُرسی را که از طریق انتخابات به ریاست جمهوری رسیده بود بخاطر گناهانی کمتر از این با کودتا برانداختند و تا مدت ها نسبت به موج سرکوب و دستگیری و اعدام سکوت کردند در حالی که گفته می شود اکنون 60 هزار زندانی سیاسی در مصر وجود دارد و در سال 2013 که کودتا شد معترضان مصری قربانیان بدترین قتل عام در تاریخ مدرن مصر شدند وحداقل 817 نفر در عرض چند ساعت کشته شدند و «دادگاه های مصر 356 حکم اعدام در سال 2021 صادر کرده اند» ( COP27 & the Human Rights Crisis in Egypt )

با اینحال مصر در در طول دهه گذشته، بیش از 100 میلیارد دلار حمایت مالی دریافت کرده است بجز کمک های مالی که تنها از کشورهای خلیج فارس 114 میلیارد دلار است و بجز حمایت از دولت های غربی و موسسات مالی بین المللی مانند صندوق بین المللی پول.( همان منبع) . بایدن رییس جمهور امریکا در این اجلاس سخنرانی کرد و خانم نانسی پلوسی سخنگوی گنگره امریکا هم در دیداری با سیسسی عکس یادگاری گرفت و گفت ما رابطه خوبی با مصر داریم، بله. ما دیدار خوبی با رئیس جمهور داشتیم. ما دوست هستیم و دوستان می توانند با یکدیگر بسیار صریح باشند و ما هم بوده ایم.

منابع

موقف مركز القاهرة لدراسات حقوق الإنسان سبتمبر 28, 2022 مؤتمر الأمم المتحدة لتغير المناخ وأزمة حقوق الإنسان في مصر

https://cihrs.org/cop27-and-the-human-rights-crisis-in-egypt/

ورقة موقف مركز القاهرة لدراسات حقوق الإنسان حول الحوار الوطني

https://cihrs.org/egypt-is-the-national-dialogue-a-new-attempt-to-whitewash-egypts-human-rights-record-or-an-opportunity-for-political-opening/

COP27 and the Human Rights Crisis in Egypt

https://cihrs.org/cop27-and-the-human-rights-crisis-in-egypt/?lang=en

سازمان دیده بان حقوق بشر

https://twitter.com/hrw_brussels/status/1585272441575817218?s=48&t=SnLLFffEvjfUGebxD45ziQ

نیویورک تایمز Nov. 11, 2022, Lisa FriedmanReporting from Sharm el Sheikh, Egypt

Climate watchers look to Biden’s meeting on Monday with Xi in Bali.

https://www.nytimes.com/live/2022/11/11/climate/cop27-climate-summit?smid=url-share#pelosi-links-arms-with-egypts-president-at-the-conference-amid-a-stir-over-his-countrys-human-rights-record