عمادالدین باقیعمادالدین باقی
سرمقاله روزنامه سازندگی، ش2124 شنبه 8 اذر 1404
✍️در ماده 19 اعلامیه جهانی حقوق بشر هر کس حق آزادی عقیده و بیان دارد و حق مزبور شامل آن است که از داشتن عقاید خود بیم و اضطرابی نداشته باشد و در کسب اطلاعات و افکار و در اخذ و انتشار آن، به تمام وسایل ممکن و بدون ملاحظات مرزی، آزاد باشد.
در ماده ۱۹ میثاق بین المللی مدنی و سیاسی همین عبارات عینا تکرار شده با این تفاوت که آزادی بیان را لجام گسیخته و بدون خط قرمز ندانسته و به مسئولیت و تکالیفی هم در این زمینه اشاره داشته و افزوده است: اعمال این حق مستلزم حقوق و مسئولیت‌های خاص است و لذا ممکن است تابع محدودیتهای معینی بشود که در قانون تصریح شده و برای امور ذیل ضرورت داشته باشد: احترام حقوق با حیثیت دیگران و حفظ امنیت ملی یا نظم عمومی‌یا سلامت یا اخلاق عمومی.
غالباً در استناد به اسناد حقوق بشر برای دفاع از حق آزادی بیان از ذکر این قیود و شروط خودداری می‌کنند و البته ذکر این قیود هم مجوز قیم شدن حکومت برای حق آزادی بیان و ایجاد محدودیت در دسترس به اخبار و یا اینترنت آزاد را نمی‌دهد و این مسئولیت بر عهده خود شهروندان است.
اصل ۲۴ قانون اساسی جمهوری اسلامی هم به صراحت حق آزادی بیان را تضمین کرده است به گونه‌ای که رئیس کمیسیون اصل ۲۴ در مجلس خبرگان قانون اساسی می‌گوید غرض از اصل۲۴ این است که افراد بتوانند در رد سیستم جمهوری اسلامی هم کتاب بنویسند و یا عقاید غیر دینی خودشان را بیان کنند.
بنابراین حق آزادی بیان را نمی‌توان به هیچ بهانه ای سلب کرد. با ظهور پدیده اینترنت، حق دسترسی به اینترنت آزاد فقط بیانگر حق آزادی بیان نیست زیرا بسیاری از مشاغل و کسب و کارها در بستر اینترنت سامان می‌گیرند. خبرنگاران بنا به ضرورت‌های حرفه‌ای باید هر روز و هر ساعت در جریان خبرهای دنیا باشند و دسترسی به اینترنت آزاد پایه حیات شغلی شان به شمار می‌آید. نه تنها کسب و کارها که بسیاری از معاملات و فعالیت‌های اقتصادی شهروندان هم بر بستر اینترنت انجام می‌شود. حتی پهنای باند و سرعت اینترنت بر اقتصاد عمومی و شرایط زندگی مردم تاثیر مستقیم دارد.
سرعت پایین اینترنت در ایران که یکی از اهدافش سخت کردن استفاده از فیلترشکن‌ها است و آنقدر زجرآور شده به گونه‌ای که نگارنده یک سال پیش در شبکه‌های اجتماعی از توهین و تحقیر کرامت انسان و تحریک مردم به خشم از طریق آزاردهنده کردن سرعت اینترنت سخن گفت.
در طول ۳۰ سال گذشته به جز کتاب “بهار رکن چهارم” دهها مقاله و گفتگوی دیگر نیز در دفاع از حق آزادی بیان و آزادی اینترنت منتشر کرده‌ام اما موانع بسیار سختی برای آن وجود داشته. بعضی از نهادها و افراد خاص از اینترنت سفید بهره‌مند بودند و درکی از مشکلات مردم نداشتند و برابری شهروندان در دسترسی به اینترنت آزاد را به زیان یکه تازی‌های خود می‌دانستند. عده‌ای هم به کاسب فیلترینگ تبدیل شدند و با فروش فیلترشکن به شهروندانی که حق طبیعیشان دسترسی آزاد بود میلیاردها تومان چپاول کردند
در دولت روحانی به دلیل مقاومت برخی از نهادهای حکومتی، دولت تصمیم می گیرد اکنون که رویکرد آرمانی امکان تحقق ندارد با توسل به رویکرد واقع گرایانه برای عمومی کردن اینترنت آزاد اقدام کند و گروه‌ها و اصناف دیگری را هم به آنها بیفزایند. در نتیجه به مرور در چند سال گذشته هزاران خط سفید به دولتی ها، فعالان سیاسی، روزنامه نگاران، برخی از اساتید دانشگاه و وکلا و بازرگانان، همچنین برخی از هتل‌ها و کافی شاپ‌ها داده شده و به این ترتیب پدیده اینترنت طبقاتی فقط کمی توسعه پیدا کرده و شامل افراد بیشتری شد اما اکثریت شهروندان از این حق طبیعی محروم ماندند. همین تبعیض از دلایل خشم به حق مردم درباره خط سفید اینترنتی است.
در جریان جنگ۱۲ روزه که حمله ترکیبی گسترده اسراییل با پشتیبانی امریکا و ناتو به ایران صورت گرفت به دلیل احتمال تبدیل شدن اینترنت به بستر حملات موشکی هوشمند، دولت در وضعیت امنیتی ویژه ای قرار گرفت و ناگزیر از قطع یا کاهش اینترنت در حد غیرقابل بهره برداری شدن در حملات بود در نتیجه با غیبت کنشگران ایرانی از صحنه شبکه های اجتماعی دشمن در آن میدان غلبه کرد از اینرو تدبیر دولت، حذف فیلتر از خطوط عده ای از کنشگران رسانه ای و سیاسی شد و نه خط سفید که خط خاکستری داده شد که فقط برخی اپلیکیشن ها را باز می کرد. برای عده ای نیز بدون درخواست خودشان عملی شد و تصور می رفت شروع حذف فیلترینگ و تحقق وعده رئیس جمهور پزشکیان در ایام انتخابات برای حق دسترسی عادلانه و برابر همگان به اینترنت باشد اما به رغم ستایش‌های زیادی که از گذشت کردن بزرگوارانه و هوشمندی مردم از سوی مسئولان، چنین نشد و تبعیض و اینترنت طبقاتی ادامه پیدا کرد تا اینکه لوکیشن اکانت ها در ایکس آشکار شد و در آمریکا و اروپا هم پیامدهای زیادی داشت و اعتراضاتی را برانگیخت اما در ایران به خاطر تبعیض سیستماتیک نوع اعتراضات متفاوت بود.
در جریان بحث های اخیر پیرامون اینترنت طبقاتی، جامعه روزنامه نگاران و اصحاب رسانه بیش از همه مظلوم واقع شدند زیرا حق دسترسی به اینترنت آزاد، بنیان شغلی آنها را تشکیل می‌دهد و سلب این دسترسی، موجب نقصان وظیفه آنها در اطلاع رسانی به مردم می‌شود ولی به خاطر اینکه بخشی از آنها از این امتیاز برخوردار بودند اینطور القا و یا تصور شد که همه آنها از اینترنت بدون فیلتر برخوردار بودند.
البته افراد یا جریاناتی که خود فاندبگیر دولت‌های خارجی هستند هم سوار موج رنجش به حق شهروندان شدند ولی انها با این موج سواری ها تطهیر شدنی نیستند. در غرض ورزی شان همین بس که از میان هزاران نفر به انگشت شماری چسبیدند که مدت کوتاهی بود آنهم بدون درخواست و اطلاع خود از خط تلفن شان رفع فیلتر کرده بودند و حتی بعد از اینکه اعلام کردند، نه خط سفید که خاکستری داده بودند و چون دهها سایت و کانال دیگر فیلتر بود و با خط خاکستری هم باز نمی شد برای مراجعه به آنها مجبور به استفاده از فیلتر شکن بودند، هدف تخریب قرار گرفتند.
در این میان از آن فاند بگیران پرخاشگر بدتر کسانی بودند که در سال‌های اخیر از خط سفید برخوردار بودند و هیچگاه موضع‌گیری علیه فیلترینگ و در دفاع از اینترنت آزاد از آنها مشاهده نشد با این حال برای پنهان کردن حقیقت، علیه خط سفید سخن گفتند.
