مشروعيت دينی جدای از مشروعيت انتخاباتی نيست

عمادالدين باقی» درنشست «مشروعيت دينی و روشنفكری دينی» خبرگزاری ايكنا:
مشروعيت دينی جدای از مشروعيت انتخاباتی نيست
تاريخ : ۱۳۸۴/۲/۲۰ ساعت : ۰۹:۲۶ شماره‌ خبر : ۱۷۷۷۸
گروه انديشه: مشروعيت دينی يك جامعه، جدای از مشروعيت عرفی و انتخاباتی نيست.
«عمادالدين باقی» پژوهشگر قرآنی و فعال فرهنگی در نشست «مشروعيت دينی و روشنفكری دينی» در غرفه خبرگزاری قرآنی ايران (ايكنا)، با بيان اين مطلب افزود: مشروعيت دينی يك نظام وقتی تأمين می‌شود كه مردم در وهله نخست آن نظام دينی را بپذيرند و به آن معتقد باشند.
وی افزود: اگر يك نظام مشروعيت عرفی و مردمی نداشته باشد، طبعاً مشروعيت دينی ندارد؛ حتی خود رسول‌خدا با رأی مردم و همچنين با خواست مردم، دولت مدينه (مدينة‌النبی) را تشكيل می‌دهد و اين نكته‌ای است كه در قرآن هم منعكس شده است.
نويسنده كتاب «گفتمان‌های دينی معاصر»، مشروعيت پيشوايان دينی را فراتر از خواست مردم ندانست و گفت: وقتی خود پيشوايان دينی، چيزی فراتر از خواست مردم را اعمال نمی‌كردند، نشان‌دهنده اين است كه رأی و انتخاب مردم در درجه نخست قرار دارد.
باقی خاطرنشان كرد: اتفاقاً پيشوايان دينی ما صرفاً مشروعيت انتخابی نداشتند، چرا كه نه تنها مردم آنها را انتخاب كرده بودند، بلكه آنها يك نوع قداست، وجاهت، محبوبيت و به تعبيری حاكميت بر دل‌‌ها داشتند. بنابراين هيچ مشروعيت دينی جدای از مشروعيت عرفی و انتخاباتی، نمی‌تواند وجود داشته باشد.
نويسنده كتاب «گفتمانها»، با انتقاد از روشنفكران دينی و سكولار مبنی بر شكاف بين قدس و عرفی، شكاف عرفی و قدس را شكافی كاذب توصيف و تصريح كرد: روشنفكران دينی و روشنفكران سكولار در يك مبنا اتفاق‌نظر دارند و آن شكاف بين عرفی و قدسی است.
وی به پژوهشی كه انجام داده بود اشاره كرد و گفت: كه در اين پژوهش كه حاوي يك تست تجربي است به اين نتيجه رسيدم كه دو مقوله عرفی و قدسی، اساساً جدا از هم نيستند، جدايی عرفی و قدسی جدايی اعتباری است نه حقيقی.
باقی در پاسخ به اين سئوال كه چرا خود روشنفكران دينی برای حجيت هر نظامی (مثل نظام عقلانی) خويش را متصل به منابع شرعی و دينی می‌كنند، گفت: رويكرد مشروعيت بخشی دينی، برای عقل به طور خاص و نظام‌های ديگر در نزد روشنفكران، يك رويكرد غالب نيست؛ چرا كه غالب آنها سعی كرده‌اند از درون قرآن و تعاليم دينی گزاره‌های تأييدی بياورند كه نشان دهند دين معارض با عقل نيست، نه اين‌كه چون قرآن برای عقل حجيت قائل است، پس عقل مشروعيت دارد.
نويسنده كتاب «تاريخ معاصر ايران» رهيافت روشنفكران دينی را به عقلانيت، «بالذات» خواند و يادآور شد: روشنفكران دينی به طور عام، قائل به «حجيت عقل بالاستقلال» يعنی معتقد به استقلال عقلانيت از شريعت هستند، اين حرف بدعت روشنفكران دينی نيست، بلكه شما وقتی به اصول فقه هم مراجعه می‌كنيد، چنين چيزی را می‌يابيد. حتی جالب است كه شيعه كه در بين فرق و مذاهب به عنوان يك مكتب عقل‌گرا معروف است، قائل به حسن و قبح ذاتی ومستقلات عقليه وحجيت سيره عقلااست.
باقی در خاتمه افزود: حسن و قبح ذاتی و استقلال عقلی، استقلال عقل از شريعت است، همان حجيت و مشروعيت به ذاته. بنابراين استقلال عقلانيت در روشنفكری دينی، اين چنين پيشينه و ديرينه‌ای در ادبيات دينی دارد و حرف نوينی نيست.