سخنراني در نخستين نشست هيآت امناي انجمن دفاع از حقوق زندانيان

به اختصار گزارشي درباره فرايند تشكيل اين انجمن، اقدامات انجام شده در مدت زمان كوتاهي كه از اعلام موجوديتش سپري شده و چشم انداز پيش رو ارائه مي كنم………….
…در پايان آرزوم دارم با ياري و همياري يكديگر بتوانيم گرهي از مشكلات زندانيان بگشائيم. همواره گفته‌ام كه انتظار نداريم همگان كار و زندگي خود را تعطيل كنند و يكسره به امور زندانيان رسيدگي و انديشه كنند. كافي است هريك از ما نظر فقط يكصدم از برنامه زندگي و كار و انديشه خود را به زندانيان اختصاص دهيم آن گاه موجي آفريده خواهد شد كه زندان‌افزاران را به عقب مي‌راند .
براي متن گزارش نشست اينجا را كليك كنيد

سخنراني در نخستين نشست هيآت امناي انجمن دفاع از حقوق زندانيان در حسينيه ارشاد27/1/1382برابربا17اوريل2004
به نام خداي انسان، خداوند آزادي
با تقديم تحيت و دورد و خير مقدم به همه استادان و فرهيختگان و خانواده زندانيان و خبرنگاران محترم كه به اين مجلس قدم رنجه فرمودند به اختصار گزارشي درباره فرايند تشكيل اين انجمن، اقدامات انجام شده در مدت زمان كوتاهي كه از اعلام موجوديتش سپري شده و چشم انداز پيش رو ارائه مي كنم.
من شخصا از دوران كودكي كه پدرم به ملاقات زندانياني چون شهيد عراقي و آيت الله منتظري و ديگران مي رفت و همراهش بودم با زندان، اين اختراع شوم بشري آشنا شدم و تجربيات ديگري درباره زندان داشتم اما نخستين دغدغه هاي تشكيل نهادي مستقل براي حمايت از زندانيان به حدود سال 72 باز مي گردد و چون به اين بهانه يادي از زندانيان مي شود خاطره‌اش را مي گويم. هنگامي كه جمعي از فعالان مذهبي و سياسي مانند آقاي دردكشان و داود كريمي و رضا احمدي و خير اللهي و چند تن ديگر در سال 72 بازداشت شدند و نگراني نسبت به گسترش بازداشت هاي وجود داشت با دكتر آقاجري صحبت كردم كه نهادي به نام صندوق حمايت از خانواده هاي زندانيان تشكيل دهيم زيرا بعد از مسايل عاطفي مهم ترين عاملي كه زنداني و خانواده اش را رنج مي دهد و مقاومتش را دشوار مي سازد مشكل تامين مادي خانواده است. آقاي آقاجري گفت من اولين كسي هستم كه از هم اكنون آمادگي خود را اعلام مي كنم و هر مقدار سهمي تعيين شود مي پردازم. با افراد ديگري هم مذاكره شد اما اين كار سامان نگرفت.
زماني كه آقاي عبدالله نوري زنداني شدند نيز گروهي به نام انجمن دفاع از زندانيان سياسي تشكيل داديم و چون قصد اين بود كه نيروهاي جوان و جديدي به ميدان آيند اعضايي كه براي تشكيل انجمن دعوت شدند عبارت بودند از آقاي محمد قوچاني، آقايان حميد مرعشي، علي كهن نسب، سيد محمد رزمگير و خانم ها فريبا داودي و رياحي و افراد ديگر. گرچه چند جلسه برگزار شد ولي اين انجمن هم سامان نگرفت خصوصا كه چند ماه بعد از آن خود من هم راهي زندان شدم. در زندان نيز همواره اين انديشه مطرح بود. روزي با آقاي شمس الواعظين در حياط هواخوري زندان قدم مي زديم و گفتگو مي كرديم .‌آقاي شمس گفت هروقت از زندان رفتيم بايد انجمن كرامت انسان را تشكيل دهيم. پس از آزادي از زندان در يكي از جلسات انجمن دفاع از آزادي مطبوعات آقاي كديور و روزي ديگر آقاي مظفر گفتند نياز به تشكيل انجمني براي دفاع از زندانيان داريم. پس از آن جلساتي تشكيل شد و چون به دلايل متعددي لازم بود موضوع فعاليت آن عام و شامل زندانيان سياسي و عادي باشد برخي از دوستان تمايلي به مشاركت نداشتند و معتقد بودند در صورت طراحي انجمن دفاع از حقوق زندانيان با پسوند سياسي مي توانند در تشكيل آن سهيم شوند.
ما همچنين معتقد بوديم حتي الامكان از ظرفيت هاي موجود بايد استفاده كرده و نهادي با مجوز قانوني تشكيل در هر چند طبق قانون اساسي و طبق موازين حقوق بشر براي تشكيل حزب و انجمن و نهاد نيازي به اخذ مجوز نيست و فقط در صورتيكه هر گروهي پس از تاسيس مرتكب جرم يا نقض قوانين شد بايد اتهام او مورد رسيدگي قرار گيرد اما ما بر آن شديم كه ابتدا مسير مقرر شده را طي كنيم اگر مساعدت نشد به قانون اساسي و قانون جهانشمول حقوق بشر عمل كنيم. خوشبختانه متصديان مربوطه در وزارت كشور بسيار همراهي و همكاري كردند. نخستين درخواست ارسالي به وزارت كشور به تاريخ 16/9/1382 بود سپس ساير مراحل قانوني شدن و اخذ مجوز طي شد.
حقوق بشر تبعيض بردار نيست و حتي مجرم نيز حقوقي دارد كه بايد رعايت شود.اصل سي و نهم قانون اساسي مي گويد: «هتك حرمت و حيثيت كسي كه به حكم قانون دستگير، بازداشت، زنداني يا تبعيد شده به هر صورت كه باشد ممنوع و موجب مجازات است.» يعني اهانت به مجرم هم جرم بوده و ممنوع است.
از طرفي اگر بخواهيم حقوق بشر درباره زندانيان سياسي رعايت شود بايد از زندانيان عادي شروع كنيم. اگر ما نسبت به نقض حقوق بشر درباره افراد سياسي و عقيدتي واكنش نشان دهيم و در مورد بقيه حساسيتي نداشته باشيم، هنگامي كه اين اعمال درباره افراد عادي هنجار و عادي شود دامن افراد ديگر را هم مي گيرد. علاوه بر اين گاهي حقوق زندانيان عادي بسيار شديدتر پايمال مي شود اما چون از نظر خودشان يا خانواده شان يا جامعه مجرم تلقي مي شوند واكنشي نسبت به آن صورت نمي گيرد.
درباره زندانيان دو مقوله را بايد تفكيك كنيم اول اينكه ممكن است اصل محكوميت و زنداني بودن آنها خلاف قانون و ناروا باشد ديگر اينكه صرف نظر از درستي يا نادرستي اصل محاكمه و محكوميت آنان حقوقي دارند كه بايد رعايت گردد. ما نهادي مدني، غير دولتي مبتني بر حقوق بشر و بدون گرايشهاي سياسي هستيم و نمي‌خواهيم اين انجمن در مقام حزب سياسي عمل كند. فعاليت احزاب سياسي بسيار ارزشمند است اما اين به مفهوم سياسي نگريستن همه چيز نيست و انجمن دفاع از حقوق زندانيان نهادي غير دولتي و غير سياسي است كه از حقوق زندانيان سياسي و عادي دفاع مي كند و ما برحفاظت از ماهيت انساني آن تاكيد داريم. اگراين نكته را كه فعاليت انجمن علني و رسمي است نه زير زميني و همچنين غير دولتي بودن و تخصصي بودن حيطه عمل انجمن در قلمرو زندانيان را در نظر بگيريم مي توان گفت نخستين نهاد مدني دفاع از حقوق زندانيان در ايران است.
اين انجمن فعاليت هاي حقوقي، رفاهي و خدماتي براي زندانيان را در دستور كار خود دارد فقط براي مثال: گرفتن وكيل براي آنانكه توانايي اين كار را ندارند يكي از اين اقدامات است چون انجمن غير انتفاعي است در گزارش ساليانه خود وكلايي را كه با اين نهاد همكاري كرده و مسئوليتي به عهده گرفته اند معرفي خواهدكرد. زندانيان عادي اي را سراغ داريم كه فقط به دليل نداشتن وكيل سالهاست عمر خود را در زندان بسر مي برند در حاليكه اگر وكيل داشتند تاكنون آزاد شده بودند.
علاوه بر اين آيين نامه زندان ها بر طبقه بندي زندانيان تصريح دارد و رئيس قوه قضائيه هم بارها آنرا بر زبان آورده اما عملا اين حق زندانيان همواره ضايع شده و قدرت و نفوذ كلام رئيس قوه قضائيه را زير سوال برده است. زيرا هم اينك تعدادي از زندانيان سياسي و عقيدتي در زندان قصر و تعدادي در زندان رجايي شهر كرج و تعدادي در اوين هستند. اولا در حالي كه محل سكونت آنها تهران است انتقال به زندان كرج يك نوع مجازات تبعيد علاوه بر زندان محسوب مي شود كه طبق ماده …..قانون مجازات بيش از محكوميت بوده و جرم است، ثانيا آنها را با زندانيان عادي و گاهي خطرناك همبند كرده‌اند و ثالثا در زندانهاي مختلف پراكنده اند در حاليكه بايد يكجا باشند.
ما اعتقاد داريم كه به جاي صدور بيانيه هاي پي در پي بايد اقدامات عملي براي گشودن گرهي از كار زندانيان بعمل آوريم و در حد ضرورت اقدام به انتشار بيانيه كنيم. روشهاي كار نيز مذاكره، توصيه، اعتراض، فشار، اطلاع رساني و گفتگو و تحقيق است.
اين جلسه نخستين نشست هيئت امناست و تركيب هيئت مديره اي كه تعيين مي كند در تحقق اهداف آن بسيار موثر است. هيئت امنا سالي يكبار تشكيل جلسه مي دهد و به عنوان مجمع عمومي هيئت مديره جديد را نصب مي كند و مي تواند جلسات فوق العاده اي در طول سال برگزار كند و حتي اساسنامه را متناسب با نيازهاي جديد تغيير دهد. افراد شايسته و ارزشمند فراواني هستند كه افتخار حضور آنان را در هيئت امنا نداريم و هيئت امنا مي‌تواند در آينده آنان را دعوت كند و بر جمع خود بيفزايد. همچنان كه در اين جلسه ميهمانان ارزشمندي در كنار هيئت امنا حضور يافته اند و مشاوره آنان در آينده و حمايت شان از كميته هاي انجمن مغتنم خواهد بود.
پس از تشكيل هيئت مديره كميته هاي مختلف مانند كميته حقوقي، كميته زندانيان زن، كميته زندانيان سياسي و عقيدتي، كميته اطفال و نوجوانان بزهكار، كميته بهداشت و درمان و كميته پژوهشي تشكيل خواهد شد. يكي از راه هاي حل مشكل زندان و زنداني اجراي طرح هاي تحقيقاتي است كه در دستور كار قرار مي گيرد. گمان مي كنم برگزاري يك كنگره بزرگ علمي ويژه زندان و زنداني كه در آن از صاحبنظران خارجي هم دعوت مي شود بتواند يكي از برنامه هاي انجمن در سال كاري جاري باشد.
اقدامات انجام شده:
انجمن در مدت كوتاهي كه از اعلام موجوديتش گذشته است گرچه در مرحله تاسيس بود ولي اقداماتي انجام شد كه آگاهي از آن خالي از فايده نخواهد بود. اقداماتي از قبيل:
1 – گرفتن وكيل براي زنداني يا متهم، 2 ـ تامين وثيقه براي يك زنداني سياسي كه پس از پنج سال براي اولين بار به مرخصي آمد، 3 ـ دريافت گزارشات و نامه هاي متعدد از زندانيان عادي و تشكيل جلسه با يكي از مقامات قوه قضائيه جهت انعكاس مشكلات آنان و درخواست رسيدگي يا‌ آزادي و يا بهبود شرايط آنان، 4 ـ انتشار بيانيه به منظور درخواست از قوه قضائيه براي آزادي شش زنداني جهت درمان، اين بيانيه بازتاب خارجي مثبتي در پي داشت، 5 ـ تهيه كتاب از ناشران و ارسال براي برخي زندانيان با توجه به اهميتي كه كتاب در پر كردن اوقات فراغت زنداني و جلوگيري از افسردگي و ساير عوارض بيكاري در زندان دارد.
6 – دعوت از بستگان و يا طرفين نزاع در دو پرونده زناني كه محكوم به اعدام شده اند و تحقيق در مورد مسئله و مذاكره جداگانه با آنها به منظور اخذ رضايت، 7 ـ ايجاد يك سايت ويژه انجمن و اجراي طراحي آن كه پس از شروع بكار هيئت مديره آماده راه اندازي است.
و نيز خدمات ديگري كه نفس انجام آنها مهم تر از فضيلت بيانشان است..
در پايان آرزوم دارم با ياري و همياري يكديگر بتوانيم گرهي از مشكلات زندانيان بگشائيم. همواره گفته‌ام كه انتظار نداريم همگان كار و زندگي خود را تعطيل كنند و يكسره به امور زندانيان رسيدگي و انديشه كنند. كافي است هريك از ما نظر فقط يكصدم از برنامه زندگي و كار و انديشه خود را به زندانيان اختصاص دهيم آن گاه موجي آفريده خواهد شد كه زندان‌افزاران را به عقب مي‌راند .