تاریخ می فروشیم ، بی اعتمادی می خریم / نگاهی به روند تغییر کتاب تاریخ دوره متوسطه

سه شنبه، 19 خرداد، 1383 ساعت 14:13
تهران – خبرگزاری سینا
در چند سال اخیر یکی از اختلاف ها درحیطه “آموزش متوسطه” بر سر کتب تاریخ دوره دبیرستان ،بخصوص سال دوم دبیرستان بوده است.
کتاب “تاریخ” سال دوم دبیرستان ،از جمله کتاب هایی است که چندین بار دستخوش تغییر و تحولات شده است. در این زمینه برخی بر این باورند که واقعیات گذشته به متقضیات روز ارتباطی ندارد، و به قول معروف “واقعیت به خواست و سلیقه ما عوض نمی شود”،اما کسانی هم هستند که می گویند، چنین دیدگاهی در مورد یک درس رسمی برای تعلیم فرزندان قابل قبول نیست و …
این اختلافات در سال 75 منجر به تغییر کتاب تاریخ ایران شد، کتابی که در نوع خود از پر انتقاد ترین کتابهای درسی در حوزه علوم انسانی به شمار می رود.
اعتراض دبیران و دانش آموزان، مسوولان دفتر برنامه ریزی و تالیف کتاب های درسی را بر آن داشت تا بار دیگر اقدام به تالیف کتاب جدیدی کنند و از این روی در سال 75 سه نفر را بر این کار گماردند: عمادالدین باقی ، نصرالله صالحی و جواد عباسی .
کتاب جدید در اختیار دانش آموزان قرار گرفت اما منتقدان کتاب تاریخ معاصر ـ مطابق معمول ـ مدعی بودند که در این کتاب ارزشهای دینی مورد تهاجم لیبرالها قرار گرفته و فرهنگ ایران در برابر فرهنگ اسلامی علم شده است.
روزنامه های کیهان و رسالت نیز از جمله جرایدی بودند که تندترین حمله ها را به محتوای این کتای کردند و در مقابل، مسوولان آموزش و پررش نیز کوشیدند تا با طرح این موضوع که ” کتاب جدید دارای اشکالاتی است و سال آینده مورد بازنگری قرار می گیرد”، بر آتش روشن شده از سوی مخالفان آبی بپاشند؛ اما این وعده کار ساز نبود. در گام بعد آموزش و پرورش با صدور بخشنامه ای از معلمان تاریخ خواست تا اصلاحاتی را مطابق دستور وزارتخانه در متن کتاب به وجود آورند. در این بخشنامه بعضی از قسمت ها و جملات حذف ، و جملاتی اضافه و بعضی از مطالب را بر اساس بخشنامه اصلاح کنند. در اوایل اسفند ماه 75 این زمزمه در مدراس شنیده شد که به معلمان تاریخ دستور داده اند، کتاب کنار گذاشته شود تا در وزارت آموزش و پرورش به آن رسیدگی شود! پس از آن (و در ماه های باقی مانده از سال تحصیلی ) این کتاب عملا” کنار گذاشته شد و دانش آموزان صرفا” از جزواتی که نوشته بودند ،استفاده می کردند.
کتاب تاریخ مذکور برای سال تحصیلی جدید مورد بازنگری قرار گرفت، و بار دیگر به شکل قدیم نگاشته شد ؛ کتابی که هم اکنون نیز تدریس می شود.
محمد موسوی، دانش آموز، در مورد محتوای کتاب “تاریخ معاصر” می گوید: بیش از هر چیز حجم کتاب در شب امتحان مرا با مشکل مواجه کرده است.
وی ادامه می دهد: این کتاب از لحاظ نگارش هیچ جذابیتی برای من و دوستانم ندارد ؛ بخصوص وقتی می بینیم آنچه در این کتاب آمده با آنچه از زبان اطرافیان می شنویم ، خیلی متفاوت است.
یکی از دبیران تاریخ زهره شجاعی در این مورد می گوید: در این کتاب همه چیز سفید یا سیاه نوشته شده است و اجازه فکر کردن به دانش آموز در آن داده نمی شود.
بنی اعتماد دبیر تاریخ بازنشسته نیز در این زمینه می گوید: همیشه با چنین سوالهایی از سوی دانش آموزان مواجه بوده ام، چرا پادشاهان همیشه افراد بی کفایتی بوده اند؟ چرا دولت های استعمار گر تنها عامل شکست ما بوده اند؟ و…
وی ادامه می دهد: سعی در دفاع از کتاب داشتم ولی حق با دانش آموزان بود. از برخی از شخصیت های تاریخی و اسلامی نمی توان نام برد در حالی که خدمت عمده ای به ایران کرده اند. وی به بخشی از کتاب اشاره کرده و می گوید:در کتاب آمده است :” مصدق بیش از آنچه قاطعیت یک رهبر انقلابی را داشته باشد، پایبند اصول دموکراسی غربی بود …[!] بنی اعتماد این کار را دلیل بر پافشاری نویسنده در ایجاد مفهوم منفی در ذهن خواننده می داند و ادامه می دهد: مشکل کتاب سال 75 نویسنده آن بود و در صورت حذف نام یکی از نویسندگان مشکل کتاب حل می شد.
شیرزاد عبداللهی هم با اشاره به نکات مثبت کتاب چاپ شده در سال 75 می گوید: در کتاب سال 75 سعی شده بود تا دانش آموز مسائل تاریخی را به شکلی تحلیلی یاد بگیرد.
وی می افزاید : آن کتاب به دور از دید غرض ورزانه به برخی از سازندگان بزرگ این سرزمین نوشته شده بود و این در حالی بود که حسین مظفر وزیر آموزش و پرورش (در5 اردیبهشت 79) نیز آن را تایید می کند اما کتاب دوباره به شکل اول تالیف می شود .
امیر رضا پرحلم ضیابری، نویسنده و وقایع نگار، در زمینه تغییر کتب درسی معتقد است: نگرش های متفاوت در مورد تاریخ موجب شده است تا در هر دوره ای نگارش خاص و روایت خاصی در تاریخ داشته باشیم.
پرحلم معتقد است:” هر نظام سیاسی ایدئولوژی خاص خود را دارد که به زعم متولیان آن نظام ، تاریخ نباید در تضاد با آن ایدئولوژی باشد[!] البته در هر زمانی تاریخ نویسان، ممکن است، تاریخ را آمیخته با ارزشهای مورد نظر خود و آمیخته با احساسات بنویسند.” نویسنده کتاب «خاتمی ها» می افزاید:” همانطور که هم اکنون برخی از افراد تحت تاثیر اصول بنیادین انقلاب قرار گرفته و تاریخ را با آن محک می زنند.”
نویسنده کتاب «مجلس ششم» تصریح می کند: حکومت می خواهد منافع ملی ـ از منظری که به این موضوع دارد ـ آسیب نپذیرد و به همین خاطر جوهره حقیقت (تاریخ) قربانی می شود…حقیقت همواره تاوان سنگینی داشته است.
پرحلم در انتها می گوید: کسانی که دست به تغییر تاریخ یا تفسیر به رای تاریخ می زنند، اعتماد مردم را به مرور از خود و نظام سیاسی سلب می کنند.