اعدام روح الله زم و نوشداروی پس از مرگ

عمادالدین باقی
روز سه شنبه ۱۸ آذر که سخنگوی قوه قضاییه اعلام کرد حکم اعدام #روح الله_زم در دیوان تایید شده حتی یک درصد احتمال نمی دادم که این چنین شتابزده و سه روز بعد حکم اعدام او اجرا شود و حتی فرصت بحث و توضیح خیراندیشان پیرامون آن را از همگان سلب کند. همان روزی که خبر تایید دیوان منتشر شد به "اعتماد" اینکه از روزنامه‌ای یادداشتی در این زمینه از من خواستند آن را نوشتم. وقتی منصرف شدند، تصمیم گرفتم امروز شنبه درصفحاتم منتشر کنم شاید گوش شنوایی برای خیراندیشی باشد اما با نهایت شگفتی خبر اعدامش را دیدم. با اینحال هرچند نوشداروی بعد از مرگ است اما برای ثبت در تاریخ منتشر می کنم.
https://t.me/emadbaghi
حکم جایگزین اعدام برای روح الله زم:
حکم اعدامی که با هیچ منطقی قابل دفاع نیست:

روز سه شنبه سخنگوی قوه قضاییه تایید حکم اعدام روح الله زم در دیوان را اعلام کرد. درباره محکومیت زم، ما باید بحث ارزیابی کارنامه او و بحث قضایی را تفکیک کنیم. در ارزیابی عملکرد، بدون شک او نقش مخربی در فضای رسانه ای داشت خبرهای جعلی، دروغ و شایعه پراکنی در کانال تلگرامی او فراوان بود اما از نظر قضایی موضوع فرق می کند.

من از چند زاویه(۱-حقوق بشری.۲- شرعی۳- از نظر قوانین داخلی ایران. ۴_قاعده انصاف. ۵-از نظر سیاسی) نگاهی خیلی کلی و مروری می اندازم ولی از هر منظری که بنگریم نمی‌توان حکم اعدام او را منطقی دانست. البته در بعضی از کشورهای آمریکایی و اروپایی رسانه ها چندین برابر کانال تلگرامی زم علیه حکومت و نظام سیاسی شان می‌نویسند اما مصداق آزادی بیان تلقی می شودو هیچکس اجازه ایجاد محدودیت و سلب آزادی از آن را ندارد ولی بدون شک در همان کشورها هم اگر خبری جعلی، دروغ، افترا آمیز یا شایعه پراکنی توسط رسانه ها منتشر شود مجازات دارد اما نه اعدام .
درباره ماهیت و محتوای پرونده باید دفاعیات متهم به دقت شنیده شود و از آنجا که دسترسی به تمام بازجویی ها و دفاعیات متهم میسر نیست ورود ماهوی نمی کنم اما موضوعی که می خواهم مطرح کنم نیازی به اطلاع از جزئیات پرونده  ندارد. موضوع بحث من صدور حکم اعدام برای این فرد است. از چند زاویه می خواهم به آن نگاه کنم.

از نظر حقوق بشری: از زاویه حقوق بشری ایران به منشور حقوق بشر متعهد است و این تعهد، هم وجوب شرعی، هم وجوب اخلاقی و هم وجوب قانونی دارد. ایران بدون شرط، اسناد حقوق بشر را امضا کرده است. در ماده ۶ میثاق بین المللی مدنی و سیاسی آمده است:
"1.حق‌ زندگي‌ از حقوق‌ ذاتي‌ شخص‌ انسان‌ است‌.
اين‌ حق‌ بايد به‌ موجب‌ قانون‌ حمايت‌ بشود. هيچ‌ فردي‌ را نمي‌توان‌ خودسرانه‌ (بدون‌ مجوز) از زندگي‌ محروم‌ كرد.
2. در كشورهايي‌ كه‌ مجازات‌ اعدام‌ لغو نشده‌ صدور حكم‌ اعدام‌ جائز نيست‌ مگر در مورد مهمترين‌ جنايات‌ طبق‌ قانون‌ لازم‌الاجرا در زمان‌ ارتكاب‌ جنايت‌ كه‌ آنهم‌ نبايد با مقررات‌ اين‌ ميثاق‌ و كنوانسيونها (6) راجع‌ به‌ جلوگيري‌ و مجازات‌ جرم‌ كشتار دسته‌ جمعي‌ (ژنوسيد) منافات‌ داشته‌ باشد".
تعریف مهمترین جنایات هم کمابیش روشن است و شامل ژنوسید و نیز قتل عمد برنامه ریزی شده با سوء نیت و سبق تصمیم می شود. روح الله زم مشمول چنین جرمی نیست.

از نظر فقهی: از آنجا که هیچ مبنایی محکم تر از خود قرآن نداریم در قرآن جز برای قتل، مجازات مرگ برای هیچ جرمی مقرر نشده است.(در محاربه نیز فقط در صورتی که منجر به قتل شده باشد مجازات مرگ دارد و آن هم ذیل قصاص تعریف می‌شود). بنابراین حکم اعدام جز در مورد قتل تجویز نشده که در کتاب "حق حیات" در بحث مبسوط فقهی نشان داده ام آنهم به استناد قرآن، تخییری و تعطیل بردار است.
دادگاه تحت عنوان فساد فی الارض او را محکوم کرده است (در حالی که هیچ یک از شروط افساد فی الارض درباره او صدق نمی‌کند. این شروط را پیشتر در همان کتاب به تفصیل توضیح داده ام).
اگر حکم تعزیری هم باشد بلحاظ فقهی بالاترین حد حکم تعزیری باید از کمترین مجازات حدی (یعنی چهل ضربه تازیانه) بیشتر نباشد بنابراین از نظر فقهی هم نمی توان به عنوان تعزیر، حکم اعدام مقرر کرد.

از نظر قوانین ایران: مجازات آمر و مباشر متفاوت است. حتی اگر گفته شود که او از طریق کانال تلگرامی اش تحریکاتی داشته که منجر به حوادث خشونت‌بار شده اما حداکثر این است که آمر محسوب می‌شود و در جرایمی مانند قتل، اگر مجازات مباشر اعدام است ولی مجازات آمر حبس است. اگر هم بخواهند عنوان محاربه بدهند در محاربه نیز طبق قوانین ایران استفاده از سلاح، شرط است و زم از سلاح استفاده نکرده است.

قاعده انصاف: اگر ما بخواهیم از منظر قاعده انصاف به موضوع نگاه کنیم واقعیت این است که استقبال غیر عادی از کانال مخرب تلگرامی آمد نیوز در واقع معلول شرایط دیگری است و بیش از آنکه ناشی از توان یا تدبیر جوانی به نام روح الله زم باشد محصول ضعف‌ها و نارسایی‌های داخلی کشور، سوء مدیریت ها و به ویژه عملکرد رسانه ملی است که موجب سقوط اعتماد شهروندان و گشودن خلا عظیمی شده است که رسانه های برون مرزی آن را پر می کنند. چرا راه اندازی چنین رسانه هایی از بیرون کشورهای آمریکایی و اروپایی با چنین استقبالی روبرو نمی‌شود؟ چرا این پدیده ها مختص جوامعی مانند ما است؟
بنابراین حکم اعدام برای این فرد در واقع به نوعی ادامه لاپوشانی های همیشگی آن ضعف‌ها و نارسایی‌های داخلی است که زمینه را برای ظهور و اثرگذاری رسانه ‌های زرد هموار می‌کند.

از نظر سیاسی: اینها همه بحث هایی حقوقی و حقوق بشری بود اما بلحاظ سیاسی دوره مجازات ها و اعدام های سیاسی مدتهاست که سپری شده. در دنیای امروز برای جرم سیاسی مطلقاً اعدام وجود ندارد و اگر کسی مرتکب جرم شده باشد حداکثر مجازات آن حبس است.
از نظر سیاسی نمی‌توان برخی مصالح و مسائل را نادیده گرفت. موازنه قوا و از دست دادن یا افزودن نیروها عامل مهمی در سیاست ورزی است. همه جریانات تلاش می‌کنند تا ممکن است از ریزش نیروهای خود بکاهند و بر رویش خود بیفزایند. جز آنکه روح الله زم فرزند یک روحانی و از مسئولان خود نظام بوده و اساسا نام او بخاطر شیفتگی به بنیانگذار جمهوری اسلامی برگزیده شده، به هر حال از نظر سیاسی، یک کانال تلگرامی که بیش یک میلیون عضو داشته اگر فرض کنید حداقل نیمی از آن همدل این کانال باشند چگونه می‌توان حکم اعدام برای کسی اجرا کرد که این تعداد همدل و همراه او هستند و نسبت به صدور چنین حکمی توجیه نمی شوند؟ شما با یک حکم اعدام در واقع جمعیتی زیادی را به سمت خشونت بیشتر متمایل می کنید.

پیشنهاد: اگر قرار باشد پیشنهاد خیرخواهانه و مصلحت اندیشانه ای ارائه کنم، با توجه به ادله پیش گفته، کیفیت مجازات را به حبس تغییر می دهم.
فراموش نکنید که پیامبر اسلام پس از فتح مکه همه کسانی که دستشان به خون مسلمانان آلوده بود و حتی حضرت حمزه عموی گرامی پیامبر اسلام را کشته بودند مورد عفو قرار داد و به این وسیله پیروزی بزرگتری را تضمین کرد.
در زمانه ما هم سلطان حسن مراکشی تعدادی از افراد را که به اتهام کودتا محکوم به حبس های ابد و یا طولانی مدت بودند از زندان آزاد کرد و به یکی از آن‌ها پست نخست وزیری بخشید. در نتیجه بسیاری از مخالفانی که تا دیروز تمام انرژی حکومت را گرفته بودند و برآیند قوا در کشور صفر شده بود، در خدمت حکومت در آمدند و هم‌افزایی بزرگی ایجاد شد و سرنوشت مراکش را دگرگون کرد.
از اعدام روح الله زم هیچ خیری و سودی عاید اعدام کنندگان نخواهد شد اما اعدام نکردنش به جز آن که جان انسانی نجات پیدا کرده است، خیرات زیادی برای کشور و نظام سیاسی خواهد داشت.

کانال گفتار های باقی
https://t.me/emadbaghi
اینستاگرام
https://instagram.com/emadeddinbaghi
وبسایت
www.emadbaghi.com
فیس بوک
https://facebook.com/Emadbaqi