شنبه 24 آبان 1399
متهم: ملا حسین کاشفی
معرفی و نقد کتاب:
مقاله ای دارم با عنوان«متهم: ملا حسین کاشفی» در مجله آگاهی نو شماره ۱ پاییز ۱۳۹۹ص ۳۷۰ تا ۳۷۴
برای اینکه متن کامل در فضای مجازی مطلوبیت ندارد خلاصه ای از مقاله ارائه می شود که به شرح زیر است:
https://t.me/emadbaghi
۱- این ادعای شایع و اجماعی که کتاب روضه الشهدا پایه گذار روضه خوانی بوده نقد شده
۲- اینکه او مورد ملامت بسیاری از روشنفکران و سنتی ها از محدث نوری تا مطهری و صالحی نجف آبادی قرار گرفته نقد شده
۳- تردیدی نیست که این کتاب حاوی حکایات مجعول است، تردیدی نیس که تاثیرات منفی بر جای گذاشته، و باز تردیدی نیست در این که میل توده در اسطوره سازی و کوشش برای جذب توده از طریق اسطوره ها در شکل دادن اثر موثر بوده است، و باید از منظر تاریخی به آن حساس بود و نقادی بیرحمانه کرد ولی این همه معنایش این نیست که کاشفی با قصد و نیت و هدف تخریبی و جعل، چنین اثری را خلق کرده است. ما قادر به نیت خوانی نیستیم اما به قرینه حالیه و مقالیه می توان گفت در واقع قصد و نیت دیگری داشته اما کارکرد دیگری تولید شده است.
۴- اینکه مذهب کاشفی محل بحث و اختلاف است اما به گمان نگارنده او به اندازه کافی نشانه های شیعه باوری را از خود برجای گذاشته اما نامشخص بودن مذهبش نه به گفته مرحوم مطهری به دلیل بوقلمون صفتی بلکه ضرورت زمانه و تقیه بوده واینکه
تاریخ نشان می دهد روش امثال او که در چنبره فرقه گرایی گرفتار نشده اند بیشتر وافی به مقصود شریعت بوده است. و نیز او مشی و مسلک عرفانی داشته که عرفا مهم ترین ویژگی شان همین دوری از فرقه گرایی بوده
۵- اینکه کاشفی را به کتاب روضه فروکاسته اند در حالی که او شخصیتی بزرگ و جهانی دارد. اما آن شخصیت در ایران چنان زیر روضة الشهدا مدفون شده که بسیاری در ایران نمی‌دانند که او شخصیتی بزرگ و جهانی دارد.در حالی که ادیب بود و در علم نجوم نیز تبحر داشت. کاشفی شاید بیش از بقیه عرصه ها در علوم غریبه و نجوم خبره بود.
می‌توان گفت پس از طبری درقرن دوم و فردوسی در سده چهارم او مهمترین شخصیتی است که در سده نهم، زبان فارسی را حفظ کرده و از گزند تحریف و عربیزه شدن مصون نگاه داشته است. ماندگاری زبان فارسی مدیون این سه شخصیت کاملا متفاوت است که یا چون طبری تسنن اش محرز است یا چون دو تن دیگر مردد بین تشیع و تسنن و گاهی متهم به تسنن اما همگی برای اهل بیت احترام ویژه قائل بودند و این نکته بیانگر همان تسامح ریشه دار فرهنگ ایرانی است. امروز اگر گفته می شود چرا بنیادگرایی و طالبانیسم و داعش و القاعده در کشورهای غیرشیعی برمی ایند اما در جوامع شیعی بنیادگرایی نتوانسته هژمونیک شود باید به همین تسامح تاریخی توجه کرد.
۶- نکته دیگر این است که تقریباً همه آثار کاشفی به زبان فارسی است. در زمانی که همگان عربی نویسی را مایه فخر و امتیاز خود می‌دانستند و آن را نشانه فضل و دانش می پنداشتند اما کاشفی با وجود تبحر در زبان و ادبیات عرب، اصرار بر نوشتن به زبان فارسی داشت آنهم نوشتن به زبان فارسی فصیح. به این عبارت ها نگاه کنید، عبارت هایی که هم روان اند و هم می توانند به عنوان کلمات زیبا در گفتگوهای روزمره و نوشته ها به کار آیند:«بلارسید گان میدان محبت و محنت چشیدگان معرکه مشقت»(ص ۹۱). «هر جایی که بنای محبت نهاده اند دری از محنت در او گشاده اند». «در هر میدان که لوای ولا برافراخته اند، فوج بلا را ملازم آن ساخته اند».«هر که را ذوق محبت بیش تر، سینه اش از داغ محنت ریش تر». «رطلی که گرانتر است، آن شربت ماست». "«در راه اعتلای او هزار هزار دل کباب است و از کشاکش محنت و بلای او هزار دیده پر آب، در هر بادیه او را کُشته ای است به حسرت افتاده و در هر زاویه ای سوخته ای است ازسطوت کبریا جان داده». «در راه هیچ نبی آن مقدار خار بلا نریختند که در راه سید بشر، و بر فرق هیچ پیغمبر آن مقدار گَردِ محنت نبیختند»( صفحه ۹۴ و ۹۵). «شاید شب غم را مصباحی و آن در بسته را مفتاحی پدید آید»(ص ۱۰۳). از این دست عبارات در کتاب فراوان است . حتی خود کاشفی هم آنجا که در باب اشتغالش به کتاب روضة الشهدا گفته تعبیر «رأیت فصاحت در میدان بلاغت» را به کار برده است (ص ۹۸) که نشان می دهد بیشتر دغدغه ادبی داشته تا دغدغه تاریخی.
او ادیب بود و نه تنها بر پرسی نویسی اصرار داشت بلکه متون مهمی مانند کلیله و دمنه را به زبان فارسی در آورد.
در بازگشت دوباره به روضه قضاوت مان این است که او در واقع روضه الشهدا نه یک اثر تاریخی بلکه یک اثر ادبی و با رویکرد عرفانی است.
کانال گفتار های باقی
https://t.me/emadbaghi
اینستاگرام
https://instagram.com/emadeddinbaghi
وبسایت
www.emadbaghi.com
فیس بوک
https://facebook.com/Emadbaqi/
