دوشنبه 13 خرداد 1398
اپیدمی شدن نیهیلیسم و نیهیلیسم نقابدار
عمادالدین باقی
https://t.me/emadbaghi
موضوع دکتر نجفی از روز سه شنبه گذشته(7خرداد) ناگهان به ترند اول خبرها و تحلیل ها بدل شد که بخشی از آن ناشی از فضای مجازی است که همه احساس تکلیف می کنند درباره همه چیز اعلام نظر کنند. گمان نگارنده اما این بود که تا روشن شدن همه ابعاد و زوایا نباید داوری شتاب زده کرد و از مواضع کلی فراتر رفت.اما در میان صدها نوشته و خبری که مشاهده کردم یک نکته اساسی مغفول مانده بود نکته ای که در آن دکتر نجفی یک برونداد هشدارآمیز است نه یک فعال مایشا. این گفتار در صدد اثبات یا نفی فرضیه های گوناگون درباره طراحی یااتفاقی بودن این حادثه نیست. موضوع و دلایل قتل هرچه باشد مهم تر از آن افتادن فرد در فرایندی است که منجر به اتفاقات بعدی می شود. نگارنده، قضیه دکتر نجفی را در درون کشمکشهای جناح ها و یا فرضیه های امنیتی نمی آورد که هنوز نیازمند اطلاعات دقیق تر است و واقف است که هرگاه قتلی موضوع کشمکش جناح های سیاسی شد، اولین قربانی آن حقوق قانونی دوسوی پرونده(قاتل و قربانی) است چه آن زمان که جلال الدین فارسی در پی یک قتل، مسئولیت گرفت چه زمانی که نجفی در پی یک قتل فعلا روانه زندان شده است.
من کل روند ازدواج دوم نجفی تا قتل شوک آور سه شنبه را یک انتحار می دانم. بر این اساس خودکشی دکتر نجفی را بیشتر از نوع خودکشی صادق هدایت و صمدبهرنگی می شناسم تا انواع دیگر به ویژه که مخالفان حکومت در زمان پهلوی مرگ صمد را زیر انبوهی از رازها پنهان کردند و این را به کرسی نشاندند که مرگ صمد یک دسیسه امنیتی بود.
انتحار دکتر نجفی از جهاتی به این دو شباهت داشت. صرفنظر از وجود برخی ضعف های شخصی، از این جهت به هدایت شبیه بود که او در سال های اخیر به شدت مایوس و سرخورده از شرایط سیاسی کشور و ناامید از تغییر بود و به نوعی نیهیلیسم کشیده شد که در جزییات ازدواج دومش ظهور داشت.
تمرکز عمومی بر قتل میترا استاد ذهن ها را از مسئله اصلی تری گمراه کرده است. این قتل در قله فرایندی واقع شده که آن فرایند مهم است و این قتل می توانست پایانش باشد یا نباشد و خودکشی یا دیگر کشی برای کسب آرامش فقط یکی از انواع رفتارهای محتمل در فرایند نیهیلیسم هستند. نیهیلیسم یک فرایند است که درجات مختلف شدید و ضعیف دارد و در درازای زمان بر اثر ناکامی ها و ناتوانی از تغییر و مقهور بختک جبر شدن و فروریختن باورها و ایمانیات حاصل می شود که اغلب افراد، آن را در سپهر عمومی پنهان می کنند و حتی برخلاف آن ظاهر می شوند که نوعی نیهیلیسم نقابدار است، به همین دلیل حوزه خصوصی شان می تواند ظرفیت افشاگری پیدا کند. مبتلایان به نیهیلیسم سیاسی یا عقیدتی یا اخلاقی یا هر سه، نسبت خاصی با جناح های سیاسی خاص ندارند و در گروه های مختلف، تنها درجات و اَشکال بروز و ظهور آن متفاوت می شود. برخی ان را مدیریت می کنند، برخی به دارو پناه می برند و نتیجه اش این است که در ایران مصرف فلوکستین و داورهای آرام بخش و ضدافسردگی جزو بالاترین رتبه ها در دنیا است. برخی هم قادر به مدیریت آن نیستند و دچار فروپاشی ذهنی می شوند. گسستن باورها به گسستن رفتارها می انجامد. دلزدگی، خستگی و دورویی حتی دامن گروه های به ظاهر پیروز و در قدرت را هم می گیرد. کسانی که احکام سنگینی را با ادبیات به شدت ارزشی صادر می کردند صراحتا در گفتگوهای خصوصی از بی باور بودن به آن سخن می گویند و برخی شان هم البته شناخته و گرفتار شده اند. همچنین در زندان افرادی را مشاهده کردم که پای ثابت برخی هیأت های معروف بودند و به گفته خودشان در سال 88 از هیات با چماق های نتراشیده به حرکت در آمدند و "چه سرهایی را از فتنه گران می ترکاندند" اما در زندان داشتند بازجویی درباره یک خانه امن غیراخلاقی می دادند که تصور لو رفتنش را هم نمی کردند و البته خودشان می گفتند بازجو هنوز ازسفرهای جمعی آنها به دوبی و قایق سواری با اُناث خاص خبر ندارد. نگاهی به فرزندان مسئولانی بیندازید که ارزش مدار شناخته می شدند ولی تصاویر زندگی شان در بلاد فرنگ در اینترنت غوغا کرده است. به آنانکه وقتی از مرزهای ایران دور شدند بنگرید که چگونه ناگهان در هیات دیگری ظاهر و اسباب شگفتی دیگران شدند. به خیل جوانان و حتی بزرگسالان سرخورده بنگرید که سرگردانند و دور و بر ما پر است از اینها. شرایط سیاسی و اجتماعی کنونی، نجفی های زیادی را در انبان خود دارد که ممکن است اشکال دیگر بروز و ظهورش، موجودیت نظام سیاسی را هم در معرض تهدید قرار دهد. اتفاقا دکتر نجفی یکی ازصادق ترین آنها بود که خود را افشا کرد. وقتی شخصیتی با دانش و تجربه و توان دکتر نجفی به این نقطه برسد یک زنگ هشدار به همگان است. آمار بازداشت شدگان متهم به جاسوسی در برخی مراکز امنیتی و نظامی که بسیاری از زندانیان، در زندان این متهمان را دیده اند و یا پشت پرده های فاجعه ملارد که به شهادت سردار تهرانی مقدم وعده ای دیگر انجامید و کم و بیش در این چندسال درباره اش اطلاعاتی از سوی برخی مقام های رسمی منتشرشده، جلوه های دیگری از پدیده نیهیلیسم است. نیهیلیسم مایه بی انگیزگی است و پوچ انگاری. آنچه موجب شگفتی همگان شده این است که از دکتر نجفیِ رتبه ممتاز دانشگاه ها و مدیر باتجربه، انتظار این رفتار را نداشتند در حالی که از نظر خود او در پایان این فرایند، او پیش از قتل به عنوان دکتر نجفی تمام شده بود و دیگر آن فرد گذشته وجود نداشت که بازدارنده باشد.
پس از خبر بهت آور سه شنبه همه بسیج شده اند برای آنالیز شخصیت نجفی و فهم این اتفاق در حالی که اگر همین کار را پیش از ان انجام می دادند چنین حادثه ای رخ نمی داد. نتیجه اینکه درباره تمام کسانی که وارد حوزه مسئولیتی در هرسطحی می شوند اگر از همان ابتدا و نیز در دوره مسئولیت، پیوسته این آنالیزهای شخصیتی، آزادانه انجام گیرد، علاج واقعه قبل از وقوع خواهد شد.
روزنامه سازندگی شماره 385 دوشنبه13خرداد1398 ص 3(برخی عبارات این مقاله برای ارائه به روزنامه حذف شدند)
کانال گفتارهای باقی
https://t.me/emadbaghi
اینستاگرام emadeddinbaghi
وبسایت www.emadbaghi.com
فیس بوک Emadbaqi@
