گفت وگوی روزنامه ایران با عمادالدین باقی درباره مستند «قائم مقام»

مخاطب‌های مستند قائم مقام، از مرده‌باد و زنده‌باد پرهیز کنند

روزنامه ایران / شماره : 6667 ۲۵ آذر ۱۳۹۶ص12
http://www.iran-newspaper.com/?nid=6667&pid=12&type=0
http://www.iran-newspaper.com/?nid=6667&pid=12&type=0

روزنامه ایران: عماد‌الدین باقی سال‌ها محضر آیت‌الله حسینعلی منتظری را از نزدیک درک کرده است. او به پرسش‌های ما درباره‌ مستند «قائم مقام» پاسخ داد. این پژوهشگر معتقد است: «بخش‌های زیادی از واقعیات تاریخی در این مستند حذف شده که یا به دلیل محدودیت زمانی آنهاست که در 100 دقیقه می‌خواستند فیلم را جمع کنند یا به دلیل اینکه اگر همه واقعیت گفته می‌شد فیلم تبدیل به دفاع از آیت‌الله منتظری می شد چنانکه همین الآن هم حتی فرازهای ضدیت با ایشان در افکار عمومی به سود آیت‌الله منتظری تمام می‌شود.» خبرنگار «ایران» برای گفت‌وگو با سید محمدعلی صدری‌نیا کارگردان مستند «قائم مقام» مکرراً تماس گرفت و پرسش‌هایی را برای او ارسال کرد، اما کارگردان این اثر اعلام کرد به دلیل محدودیت زمان فرصت پاسخ دادن به پرسش‌ها را ندارد.
دلیل حضور‌تان مستند «قائم مقام» چه بود، در شرایطی که عوامل تولید فیلم نگاه یکسانی با شما درباره‌ی آیت‌الله منتظری ندارند؟
دلیل حضورم اول این بود که شروط من پذیرفته شد و برای اطمینان دادن به من آن را به صورت کتبی روی سربرگ شان با مهر و امضا ارائه کردند. یکی از شروط این بود که مستند را پیش از انتشار ببینم و دیگر اینکه چون فقط چند دقیقه از گفتگوی من در مستند استفاده می شود متن کامل گفتگوی من جدای از مستند انتشار عمومی پیدا کند که به هر دو وعده وفا کردند. دلیل دوم اینکه مهم ترین وظیفه ما این است که از هر فرصتی برای روشنگری استفاده کنیم. اینکه حتی با وجود این احتمال قوی که مستند جهت دار خواهد بود اما وظیفه خود می دانستم با شرکت در این گفتگو تا جایی که ممکن است با ارائه توضیحات خود از طرح مطالب نادرست پیشگیری کنم. گرچه این مستند بر اساس داستان مشخصی نوشته شده بود اما چنانکه در نشست اکران خصوصی به من گفتند بر اثر توضیحات من دو بحث درباره مدارس آیت الله منتظری و کتابخانه سیاسی قم از مستند حذف شده است و گفتند توضیحات ارائه شده، دست اول و اقناع کننده بود. دلیل سوم اینکه حق انتقاد و مخالفت با آیت الله منتظری را برای سازندگان مستند به رسمیت می شناختم هرچند من با تمام دیدگاه های آنان در این موضوع مخالف بودم و برای آن پاسخ داشتم و اساسا متن کامل گفتگوی من پاسخ بیشتر مواضع مستندقائم مقام است. هنگامی که خود آیت الله منتظری نخستین شخصی است در حد مرجعیت که کتاب انتقاد از خود می نویسد و یا با مخالفان خود مهربانامه برخورد می کند چرا ما باید با مخالفان ایشان به گونه دیگری برخورد کنیم؟ عده ای از نفس گفتگوی ما با کسانی که میخواستند علیه آیت الله منتظری فیلم تهیه کنند مخالفت کرده اند. شگفتی من از این است که چطور ما از مذاکره با آمریکا و هر حکومت و گروه دیگری در دنیا دفاع می کنیم که می دانیم آنها در پی منافع و اغراض خودشان هستند ولی به بعضی موارد که می رسیم انعطاف ناپذیر می شویم. چهارم اینکه در نشست اکران خصوصی هم به این بزرگواران عرض کردم که گرچه با دیدگاه های مستند مخالفم اما از آن استقبال می کنم چون به بهانه نقد و پاسخ به مستند، فرصتی برای بحث و گفتگو و روشنگری درباره آیت الله منتظری و مسائل دهه اول تا سوم انقلاب فراهم می کند و این همان چیزی است که مورد نیاز ماست.

ارزیابی شما از مستند «قائم مقام» چیست؟!
مستند در راستای هدف خود بسیار موفق تر از صدا و سیما بوده است اما در برابر پاسخ هایی که به آن داده خواهد شد دور است که پاسخ محکمی داشته باشد. نکته دیگر اینکه در این ارزیابی از نظر من، مهم رویکرد مستند نیست. نباید انتظار داشته باشیم هرکس در این زمینه کاری انجام می دهد موافق نظر ما باشد بلکه آنچه مهم است رعایت شرط عدالت است. عدالت یعنی فرصت برابر برای همه و اینکه هیچکس ترجیح بلامرجح نداشته باشد. یعنی اگر مستندی مخالف آنهم ساخته شد بتواند مجوز بگیرد و اکران شود و تلویزیون به همین اندازه آن را تبلیغ کند. آنچه به مستند قائم مقام در وجدان عمومی ضربه می زند فقدان این فرصت برابر است که ناشی از سیاست های کلان است.

نکته‌ی مهم مغفول مانده در روایت فیلم قائم مقام چیست؟!
مغفول مانده ها یک نکته نیست. بخش های زیادی از واقعیات تاریخی حذف شده است که یا به دلیل محدودیت زمانی آنهاست که در صد دقیقه می خواستند فیلم را جمع کنند و یا به دلیل اینکه اگر همه واقعیت گفته می شد فیلم تبدیل می شد به دفاع از آیت الله منتظری چنانکه همین الان هم حتی فرازهای ضدیت با ایشان در افکار عمومی به سود آیت الله منتظری تمام می شود. مثلا خاطره مربوط به برخورد ایشان با مرحوم حکیم که از زبان آقای ناطق نوری نقل شده یا گریده های فایل صوتی و یا نامه به امام، با هدف تضعیف آیت الله منتظری امده چون از دیدگاه سازندگان مستند، ضعف به شمار می آمده اما برعکس، از دیدگاه مردم مثبت است.

پژوهش و روایت مستند درباره‌ی شخصیت‌های سیاسی و تاریخی معاصر که دست‌شان هم از دنیا کوتاه شده است تا از ادعا‌های مطروحه را پاسخ دهند، چگونه باید باشد؟
باید بدون پیش فرض های سوگیرانه که کل اثر را تحت الشعاع قرار می دهد باشد. مثلا در این مستند نامه 6فروردین امام مبنا قرار گرفته نه حتی نامه 8 فروردین و طبیعی است که روند کل کار از پیش تعیین شده است. دیگر اینکه باید آرای استدلالی موافقان و مخالفان به نحو متوازنی در برابر هم قرار گیرد و حرف ها مستند باشد و یک واقعیت تقطیع نشود.

توصیه‌ی شما به مخاطب‌های فیلم قائم مقام چیست؟
توصیه اکیدم این است که متن کامل مصاحبه من با سازندگان قائم مقام را که از سوی خود آنان در سایت تاریخ ایرانی منتشر شده و در واقع بخش سانسور نشده مستند است پس از تماشای فیلم مطالعه کنند و همچنین نقدهای دیگری هم که درباره مستند انجام شده را مطالعه نمایند و خود را از فضای زنده باد و مرده باد دور کنند و نگاه تحقیقی داشته باشند.

کانال گفتارهای باقی
https://t.me/emadbaghi
اینستاگرام emadeddinbaghi