پنجشنبه 14 خرداد 1383
آيت الله خمينی، محور مشترک در بطن اختلاف ها
گفتگو با بي بي سي 14/3/1383 چهارشنبه 2 ژوئن2004 مجري برنامه آقاي جمشيد برزگر و مصاحبه كننده محمد منظرپور. عبارت داخل كروشه در مصاحبه گفته شده اما در پخش حذف گرديده است.
بي بي سي: امروز مصادف است با پانزدهمين سالگرد مرگ آيت الله خميني رهبر و بنيانگذار نظام جمهوري اسلامي در ايران. به همين مناسبت هر ساله دستگاههاي مختلف تبليغاتي در ايران مراسم سوگواري مفصلي برقرار مي كنند و تمام رسانه ها به تجليل از شخصيت و مبارزات آيت الله خميني مي پردازند بااين حال با وجود حجم انبوه مطالبي كه در رسانه هاي ايران نوشته و پخش شده اطلاعات قليلي در خصوص خاستگاه و پيشينه خانوادگي آيت الله خميني در دست است؟
گفتگو با بي بي سي 14/3/1383 چهارشنبه 2 ژوئن2004 مجري برنامه آقاي جمشيد برزگر و مصاحبه كننده محمد منظرپور. عبارت داخل كروشه در مصاحبه گفته شده اما در پخش حذف گرديده است.
بي بي سي: امروز مصادف است با پانزدهمين سالگرد مرگ آيت الله خميني رهبر و بنيانگذار نظام جمهوري اسلامي در ايران. به همين مناسبت هر ساله دستگاههاي مختلف تبليغاتي در ايران مراسم سوگواري مفصلي برقرار مي كنند و تمام رسانه ها به تجليل از شخصيت و مبارزات آيت الله خميني مي پردازند بااين حال با وجود حجم انبوه مطالبي كه در رسانه هاي ايران نوشته و پخش شده اطلاعات قليلي در خصوص خاستگاه و پيشينه خانوادگي آيت الله خميني در دست است؟
درخصوص شجره و خاستگاه خانوادگي آيت ا... خميني آقاي دكتر عباس ميلاني چنين مي‌گويد؟
ميلاني: تصور من اين است كه صاحبان قدرت در ايران قاعدتا نمي خواهنداين ابهامات حل شود به دليل اينكه تلاش آگاهانه اي در جمهوري اسلامي ايران وجود دارد كه ازايشان يك شخصيت اسطوره اي بسازند كه طبعا ابهام يكي از ضروريات شخصيت هاي اسطوره اي و قدسي است.
بي بي سي: صرف نظرازاين ابهامات، مواضع ومشي سياسي آيت ا... خميني طي دو دهه اخير همواره محل اختلاف جناحهاي سياسي در ايران بوده وهرجناح تلاش داشته كه رويكرد سياسي خود را به وي مستند كنند دراين رابطه جناح موسوم به چپ ظاهرا گوي مسابقه را از محافظه كاران ربوده واساسا خود را به عنوان خط امامي معرفي مي كنند عنواني كه در عرصه سياسي ايران به چپ گرا مترادف شده اند اما آيا آيت ا... خميني واقعا به مكتب فكري چپ متمايل بود؟
عمادالدين باقي پژوهشگري كه كتابش تحت عنوان «تجربه خميني» دوسال است توسط مركزحفظ آثارآيت الله خميني اجازه چاپ نيافته دراين خصوص چنين مي گويد :
بايستي براي درك صحيحتر قضيه آن را دريك كانتكس يا زمينه اجتماعي ودريك دوران خاصي مورد بحث قرارداد. دردوره انقلاب گرچه آزاديخواهي يكي ازآرمانهاي اساسي انقلاب بود ولي در آن دوره گفتمان مسلط گفتمان عدالت اجتماعي بود كه يك مقدارزيادي تحت تاثيرنفوذ ماركسيست ها ودوره‌اي بود كه به هرحال كمونيزم بين الملل قدرت به هم رسانده و يك رقيب جدي براي مذهب بود و شعارهاي عدالت خواهانه‌اي كه ماركسيست‌ها مطرح مي‌كردند مانند زحمت كشان جهان متحد شويد خيلي تاثيرهاي اجتماعي داشت و در مجموع گفتمان مسلط آن دوره را گفتمان عدالت اجتماعي كرده بود لذا طبيعي بود كه در آن زمان اگرهر كسي مي خواست رهبري يك جنبش انقلابي را به عهده بگيرد به ناچار بايستي همين ادبيات و گفتمان را به كارمي برد و اگر جز اين بود از اريكه رهبري به زيركشيده مي شد واساسا به مقام و موقعيت رهبري نمي رسيد .
بي بي سي: ازطرف ديگر محافظه كاران دررد ادعاي جناح چپ به مخالفت سرسختانه آقاي خميني با ماركسيست ها اشاره مي كنند و اين سوابق را حجتي بر مخالفت وي با مفاهيم مبتني برعدالت اجتماعي محسوب مي كنند مرور سخنراني ها و مكتوبات آقاي خميني نيز بر پرهيز وي ازبه كاربردن واژگان رايج ماركسيست ها دلالت مي كند؟
عماالدين باقي در اين خصوص چنين مي گويد :
به دليل اينكه شريعتي در برابر ماركسيزم يك ادبياتي را ايجاد كرده بود كه همان عدالت اجتماعي و حمايت از محرومين و زحمت كشان بود منتها با واژگان و ادبيات اسلامي بود مثل تعبير «مستضعفين». ادبيات شريعتي به شدت برانديشه وادبيات آقاي خميني اثرگذاشته بود .
بي بي سي: حال صرف نظر ازبحث واژگان و اصطلاحات آيا عنوان رهبر مستضعفين جهان با شعارها و آرمان هاي خميني همخواني داشته است ؟
ايشان وقتي كه مسايل اقتصادي و عدالت اجتماعي را مطرح مي كنند جوهر حرف ونگرش ايشان اساسا متفاوت است مثلا فرض كنيد به كرات شنيده شده كه ايشان بحث خوي كوخ نشيني و خوي كاخ نشيني را مطرح مي كنند يعني اينكه از نظر ايشان خود كاخ نشيني نيست كه مذموم است ممكن است كسي كوخ نشين باشد ولي خوي كاخ نشيني داشته باشد اين است كه مذموم است به همين دليل مي شود گفت كه وقتي بحث عدالت اجتماعي يا بحث مستضعفين و محرومين را مطرح مي كنند نگرش ايشان نگرشي طبقاتي نيست و ازمنظراقتصادي هم به اين مساله نمي نگرند. [ بلكه به دليل مشرب عرفاني كه داشته رويكرد او به موضوع جنبه اخلاقي و عرفاني دارد نه طبقاتي]
بي بي سي: به اين ترتيب به اعتقاد برخي از صاحبنظران موضع آقاي خميني درقبال اهميت عدالت اجتماعي را مي توان در بهترين حالت مبهم توصيف كرد اما موضع آن نسبت به نقش و جايگاه مردم در تامين سرنوشت خود چگونه بود ؟ باز در اين بحث محافظه كاران و اصلاح طلبان هركدام برفرازهايي از گفته ها و نوشته هاي آقاي خميني كه تاييد كننده نظر آنهاست استناد مي كنند به عنوان مثال در جنجال اخير برسررد صلاحيت ها و پيش از آن در ماجراي رد مصوبات مجلس در شوراي نگهبان اصلاح طلبان كرارا به اين گفته مشهور آقاي خميني اشاره كردند كه گفته است مجلس در راس امور است آيا اگر آقاي خميني امروز زنده بود جمهوري اسلامي ماهيتي مردم سالارانه تر داشت ؟
عباس ميلاني : به گمان من اگر شما نوشته هاي خميني را بخوانيد سخنراني هايش را گوش بدهيد و مهمتر از آن عملكرد ايشان را ببينيد دقيقا آنچه كه امروز در ايران به عنوان ولايت فقيه وجود دارد حتي به شكل شديدترش مراد و منظور آيت ا... خميني حكومتي كه از آن يك نفر به لحاظ اينكه مدعي است حقانيت خدا را در زمين نمايندگي مي كند رايش كاملا مستولي برراي مردم بود كافي است حكمي كه آيت ا... خميني به بني صدر داده را به دقت بيشتري بخوانيد آنجا كه مي گويند به صراحت كه بنا بر راي مشورتي مردم من شما را منصوب مي كنم يعني راي مردم در صورتي قابل قبول است كه خود من آن راي را بپذيرم . دستوراتي كه آيت ا... خميني به مجلس آن زمان مي دادند خيلي شديدتر و تندتر از دستوراتي بود كه آيت ا... خامنه اي به مجلس دادند.
بي بي سي: اينكه آيت الله خميني بي شك به عنوان يكي از مهمترين و تاثير گذارترين چهره‌هاي تاريخي معاصر ايران در تاريخ ثبت خواهد شد واقعيتي انكار ناپذيراست اما شايد هنوز براي روشن شدن ابعاد سياسي و شخصيتي او اندكي زود باشد
