درباره بيانيه 117 تن از فعالان سياسي

گفت و گو از مهدي خلجي

عماد الدين باقي (روزنامه نگار، تهران): اين متن که براي من آورده شد جهت امضاء، مخالفش بودم، به دليل اينکه معتقد بودم سطح يک همچنين بيانيه اي خيلي پايين است نسبت به سطح مطالبات اجتماعي و تقريبا برابر سطح بيانيه هايي است که در سال 75 و قبل از دوم خرداد هم امکان بيان و انتشار داشت و هيچ چيز جديدي هم در آن ندارد، منتها بنا بر اينکه بالاخره کساني که اين بيانيه را امضاء مي کنند، ترکيبي است از يک طيفي که بعضيهاشان اين را خيلي کم مي دانند يا زياد مي دانند و بنابراين بوده قاعدتا که کف مطالبات در نظر گرفته شود تا تعداد بيشتري مشارکت بکنند و تعداد تقليل پيدا نکند. يکي به اين دليل، يکي هم به دليل احترام به راي و نظر ديگران. تنها کارکرد و ويژگي اش هم اين است که براي اولي بار است که يک سري مرزها که بوده، اينجا برداشته شده، مثلا افراد مجاهدين انقلاب، از نمايندگان مجلس، ملي مذهبيها، نيروهاي مستقل مشارکت کردند در امضاي اين بيانيه.

مهدي خلجي (راديوفردا): برخي از تحليلگران مي گويند ممکن است انگيزه امضاء کنندگان اين نامه تشکيل يک جبهه جديد براي نقش بازي کردن در آينده سياسي ايران باشد، بعد از آنکه از ديد آنها اصلاحات در ايران شکست خورد. آيا چنين است؟

عماد الدين باقي: ممکن است اين باشد در نظر برخي افرادي که امضاء کردند، اما چيز مهمتري که وجود دارد و در بيانيه هم به آن اشاره شده، و شايد به همين دليل است که خيلي ها هم معتقدند بيانيه را، خلاصه، کم خاصيت هست براي امضاء کردن، اين باشد که الان همه خودشان را در برابر يک خطر برون مرزي مي بينند که بسيار جدي است اين خطر. يعني اين خطر اگر قبلا مي گفتيم بيخ گوش ما است، الان ديگر درون گوش ما است. يعني الان بعيد مي دانم انسان عاقلي پيدا شود که منکر شود که خطراتي نظير آنچه که براي افغانستان و عراق پيش آمد، خيلي دور باشد از ما. تحولات قطعي و اجتناب ناپذيري که در سطح منطقه در جريان است و بعد از افغانستان و عراق، در سيبل اين حوادث الان ايران قرار دارد. اين به نظر من مهمترين عاملي است که باعث مي شود که يک مقدار نيروها به همديگر نزديکتر بشوند و تصميم گيريهاي مشترک داشته باشند.

م.خ. : بنابر اين به نظر شما آيا اين بيانيه مي تواند سنگ پايه تشکيل يک جبهه سياسي تازه اي در شرايط کنوني کشور قرار بگيرد؟

عماد الدين باقي: يک جبهه تازه اي هم با يک رويکرد داخلي و هم يک رويکرد بيروني. رويکرد داخلي آن در واقع در برابر نيروهاي فشار است که آنها خيلي منسجم دارند عمل مي کنند براي فشار و سرکوب. يکي هم دربرابر جريانات خارجي و تحولات منطقه اي است.

گفت و گو از علي سجادي:

بكتاش خمسه پور: 110 تن از شخصيتهاي اصلاح گرا و دگرانديش در ايران كه طيف هاي گوناگوني از هواداران اصلاحات را در بر مي گيرند، بيانهيه هشدارآميزي را خطاب به جناح محافظه كاران جمهوري اسلامي منتشر كرده اند. امضا كنندگان به مقامات جمهوري اسلامي هشدار دادند كه اگر به خواست مردم توجه نكنند، شايد به سرنوشت طالبان در افغانستان و حكومت صدام حسين در عراق تبديل شوند.

سياوش اردلان (راديو فردا): 117 تن از چهره هاي اصلاحات در ايران، از نمايندگان مجلس گرفته تا گروههاي ناراضي و روزنامه نگاران و محققان، به حكومت جمهوري اسلامي هشدار دادند از سرنوشت طالبان و رژيم صدام حسين عبرت بگيرد. در اين بيانيه كه امروز تنها در روزنامه اصلاح طلب ياس نو منتشر شده، آنهم با اندكي سانسور، از نهادهاي انتصابي، يعني نهادهاي وابسته به جناح راست خواسته شده كه مردمسالاري را ملاك قراردهند، قبل از آنكه دير شود.

117 امضا كنندگان مي گويند، اسلام دين آزادي است و نبايد از آن برداشت قشري شود. انقلاب اسلامي براي استقلال و آزادي بود، اما به انحراف كشيده شد، تا آنكه جنبش اصلاحات پيش آمد و چون مردمسالاري هدف است، هيچ كس حق ندارد بدون خواست مردم، بر آنان حكومت كند. امضا كنندگان مي گويند: همه پرسي بسياري از مشكلات را حل مي كند، البته در اين بيانيه به نوع همه پرسي اشاره نشده و از بحث استعفا، كه شماري از نمايندگان اصلاح طلبان مجلس مطرح كردند نيز سخني به ميان نيامده است.

براي عماد الدين باقي، روزنامه نگار سرشناس اصلاح طلب كه جزء امضا كنندگان بيانيه است، درخواست هايي كه در آن بيانيه مطرح شده، كمتر از آن چيزي است كه مردم مي خواهند. اما آقاي باقي به راديو فردا مي گويد او به اين دليل اين بيانيه را امضا كرد كه يكي به نظر ديگران احترام بگذارد و ديگري آنكه شرايط منطقه اي درحال حاضر شرايط خاصي است.

عمادالدين باقي: من مخالفش بودم، به دليل اينكه معتقد بودم سطح يك چنين بيانيه اي خيلي پائين است در مقايسه با سطح مطالبات اجتماعي؛ و تقريبا برابر سطح بيانيه هايي است كه در سال 75 و قبل از دوم خرداد هم امكان بيان را داشت و هيچ چيز جديدي در آن ندارد، منتها بنابراينكه كساني كه اين بيانيه ها را امضا مي كنند، تركيبي است از يك طيفي است كه بعضي هاشان خيلي كم مي دانند، و بعضي هاشان خيلي زياد مي دانند، و قرار بوده كه كف مطالبات درنظر گرفته شود، تا تعداد بيشتري مشاركت كنند و تعداد تقليل پيدا نكند. يكي به اين دليل، و ديگر به احترام راي و نظر ديگران. با وجود اينكه بيانيه را با اينكه معتقدم خيلي كم خاصيت است، ولي آن را امضا كردم، اين باشد كه الان همه خودشان را دربرابر يك خطر برون مرزي مي بينند كه اين خطر بسيار جدي است، يعني اين خطر را اگر قبلا مي گفتيم بيخ گوش ما است، الان ديگر بايد گفت درون گوش ما است. اين به نظر من مهمترين عاملي است كه باعث مي شود كه يك مقدار نيروها به هم نزديكتر شوند و تصميم گيريهاي مشترك داشته باشند.

س ا: آنگونه كه عمادالدين باقي تصريح كرد، درخواستهايي كه در بيانيه مطرح شده، اين كه قوه قضاييه بيطرف باشد، مجلس بتواند كارش را بكند و جلوي بازداشتها گرفته شود، حداقل خواسته هاي مردم است. با اين حال امضا كنندگان افرادي هستند كه به هرحال، برآمده از انقلاب هستند و در برپايي جمهوري اسلامي نقش داشته اند؛ مانند فضل الله صلواتي، نماينده مجلس اول و محقق ديني اصفهان كه مي گويد براي امثال او دادن هشدار به حكومت، تنها كار ممكن و يك فريضه ديني است.

فضل الله صلواتي: ما اين هشدارها را مي دهيم، چون در اسلام هم هست كه بهترين مبارزه و شايسته ترين جهاد اين است كه آدم براي پيشوايان اسلامي خيرخواهي كند و كار ما اين است كه هشداري به مسئولين داده شود و انشاء الله مسئولين متوجه شوند.

س ا: آقاي صلواتي آنهايي كه با يك نگاه بدبيني به اين قضيه نگاه كنند مي گويند هشدار يك بار داده شود، كافي است ولي ادامه اين هشدارها شايد اتفاقا نتيجه معكوس داشته باشد و مردم را نسبت به ناتواني امضا كنندگان سرخورده كند.

فضل الله صلواتي: امضا كنندگان، كه خوب بله ناتوانند و چه كار مي توانند بكنند؟ يا استاد دانشگاهند يا روشنفكرند.

س.ا.: نماينده هاي مجلس؟

فضل الله صلواتي: بعضي نمايندگان مجلس هستند كه آنها هم به تنهايي كاري نمي توانند بكنند.

س ا: درخواستهايي كه در اين نامه مطرح شده درباره اينكه قوه قضاييه چكار كند و نمايندگان مجلس چه كار كنند و كلا لحن بيانيه، فكر مي كنيد كه همخواني دارد با اين مطالبات مردم و يا اينكه افكار عمومي چه بسا مطالبات تندتر از اين داشته باشد؟

فضل الله صلواتي: افكار عمومي مطالبات تندتري دارند، ولي امثال كساني مانند خودمان كه از خانواده انقلاب هستيم و خودمان جزء پايه گذاران انقلاب هستيم، ما انتظارمان از سردمداران حكومت اين است. از آنها مي خواهيم كه به مردم برسند و نظريات مردم را رعايت كنند، پيش از اينكه اتفاقي بيفتد.

س ا: خوب فكر نمي كنيد كه چه بسا بهتر باشد كه همخواني بكنيد خود را با آن مطالبات مردم، يعني هرچه قدر هم تند باشد، به هر صورت مطالبات مردم است و خودتان هم گفتيد مردمسالاري ملاك اين بيانيه است.

فضل الله صلواتي: بالاخره بايد قدم قدم جلو رفت. ما كه الان نمي خواهيم انقلاب ديگري انجام دهيم. برخلاف تهمتهايي كه به ما زده مي شود و ما را دستگير مي كنند و اتهام براندازي مي زنند، هيچ كدام از ما برانداز نيستيم.

س ا: محافظه كارها و جناح راست يكي از انتقادهايي كه ممكن است به اين بيانيه كنند اين است كه مانند بيانيه هاي قبلي تا حد زيادي سعي شده كه حكومت را از آمريكا و تهديدهاي خارجي بترسانند، آن هم در زماني كه كشور در برابر تهديدها است. پاسخ شما چيست؟

فضل الله صلواتي: البته آمريكا و تهديدهاي خارجي خيلي براي حكومت ما موثر نيست. آنها مي توانند با صحبت هاي پشت پرده و با رابطه هايي كه با انگليس و آمريكا برقرار مي كنند، مشكلات را حل كنند. مهم اين است كه مردم را از دست مي دهند.

س ا: به رغم اين هشدارهاي اصلاح طلبان مذهبي به جناح راست حكومت، تجربه نشان داده كه انتظار قبول كردن اين هشدارها و درخواستها از طرف محافظه كاران واقع بينانه نيست. از اين قبيل بيانيه ها قبلا هم صادر شده و بيانيه هاي مشابهي هم در راه است.

محمد حسين جعفريان، روزنامه نگار و مفسر نزديك به محافظه كاران در تهران، به راديو فردا مي گويد اين بيانيه نشان از درماندگي، سرسپردگي و غوغا سالاري امضا كنندگان دارد.

محمد حسين جعفريان: اگر نگاهي به سوابق امضا كنندگان اين مطلب كنيم مي بينيم همه طيف هائي كه در انتخابات شوراها به شدت منزوي شدند و همه روياهايشان آشفته از آب درآمد و واقعيت نپيوست، به ويژه ملي مذهبي ها، كه خيلي تصور متفاوتي از نفوذ خود در جامعه داشتند، در اين مجموعه حضور دارند. من فكر مي كنم اصلاح طلبان از زمانيكه در جامعه حضور سياسي جدي پيدا كردند، هميشه با بحران زنده بودند و درواقع اگر بحران نبوده، اينها در يك گوشه اي منزوي بودند و اصلا به حساب نمي آمدند. اين را نبايد فراموش كرد كه مردم ديگر خو كرده اند به اين جنجال ها، يعني از اين سخنان و مصاحبه هاي آتشين ثابت شده است كه كاري بر نمي آيد. دقت كنيد در گذشته تعطيل شده يك روزنامه مثل سلام، باعث يك همچين جنجال و اتفاقي مي شد. اما امروز حتي وقتي يك گروه عظيمي از اينها مدعي مي شوند كه از حاكميت خارج مي شوند و مشكلاتي از اين دست بوجود مي آورند، كسي توجهي نمي كند. از طرف ديگر وقتي كه دشمن پشت مرزهاي ما رسيده و درحال تهديد ما است، وقتي يك گروهي مي آيد و خيلي هم آشكار به استعفا و پشتگرمي دشمني كه در آن طرف مرز دارد نظام را تهديد مي كند، به او اشاره مي كند و با اين پشتوانه حرف مي زند كه خواسته هاي خودش را مطرح مي كند، من فكر مي كنم اينها بيشتر با اين رفتار مردم را از خودشان بيزار مي كنند و شانس پيروزي در انتخابات بعدي را هم از دست مي دهند.

س ا: شايد در اين بخش از گفته هاي محمد حسين جعفريان، ديگر منتقدان حكومت و جريانات ناراضي همعقيده باشند كه اصلاحات و اصلاح طلبان درون حكومت، نمي توانند به موفقت چنداني از طريق صدور اين بيانيه ها دست يابند.

سياوش اردلان، با عمادالدين باقي، فضل الله صلواتي و محمدحسين جعفريان