یکشنبه 4 آبان 1382
پيشبرد موازي دموكراسي
متن زير گزارش سخنراني و پرسش و پاسخ است كه در جمع اعضأ و مسئولان جبهه مشاركت استان همدان ايراد شده و بخش‌هايي از آن در نشريه آواي الوند شماره 155 يكشنبه 16 شهريور 82 و نشريه پيك همدان شماره 108 پنجشنبه 13 شهريور 82 و تلكس ايرنا مورخ 8/6/82 و گزارش آرشيو ايسنا واحد همدان به تاريخ 8/6/82 منعكس شده است. آنچه مي‌آيد تلفيقي از گزارش‌هاي مزبور است:
جمعه هفتم شهريور ماه بنا به دعوت جبهه مشاركت ايران اسلامي منطقه همدان، نشست دوره‌اي اين حزب در يكي از سالنهاي خانه معلم همدان و با حضوراعضا و هواداران در سطح استان برگزار شد.
در جلسه صبح ديروز اين نشست حسين مجاهد به ايراد سخن پرداخت و سپس حسين لقمانيان نماينده مردم در مجلس كه ميهمان اين برنامه بود نيز سخناني ايراد نمود. همچنين جلسه پرسش و پاسخ و انتقاد در برنامه صبح گنجانده شده بود كه با پايان گرفتن آن اولين نشست اين حزب پس از آزادي حسين مجاهد رئيس جبهه مشاركت منطقه همدان به پايان رسيد. اما در برنامه عصر همين روز مهمان ويژه‌اي حضور داشت كه سخنراني و جلسه پرسش و پاسخ او از ساعت 16 تا 18 برنامه اين نشست را حال و هوايي خاص بخشيد. عمادالدين باقي نويسنده و روزنامه نگار مشهور، پس از مدتها ركود فعاليت سياسي احزاب همدان، نقطه شروعي اميد بخش و قوي در ادامه برگزاري سلسله نشست‌هاي دوره‌اي بود.
در مراسم عصر عمادالدين باقي چهره شاخص نويسندگان و روزنامه نگاران اصلاح طلب به ايراد سخن پرداخت. وي در اين سخنان با پرداختن به سوال اكثريت حاضران كه چه بايد كرد؟ به تشريح وجوه جديد جنبش اصلاح‌طلبي مردم ايران پرداخت و در مورد هزينه‌هايي كه تاكنون در اين راه صرف شده، گفت: آنچه كه پرداخت شده جزئي از ضروريات جنبش آزاديخواهي مردم ايران بوده و نبايد تصور كنيم كه تاكنون هزينه سنگيني پرداخته‌ايم. اما در هر حال مدعي هستيم كه بايد با هزينه كمتري اين راه را بپيمائيم. باقي در ادامه سخنان خود به بحث اصلاحات در داخل حاكميت و رفتار دموكراتيك در اجتماع پرداخت و چنين گفت: آنچه مهم است اينكه تمام كنش فعالان سياسي ما طي سالهاي گذشته در بحث دموكراسي معطوف به ساختار سياسي بود اما مي‌دانيم كه دموكراسي مشحون از يك سلسله كنش هاست. دموكراسي عمدتاً از خود فرد و روابط شخصي او با اطرافيان آغاز مي‌شود. بطور مثال يكي از شاخص‌هاي دموكراسي انتقادپذيري است. ما در درجه اول بايد در مقابل انتقادات، ظرفيت خود راافزايش دهيم يا اينكه در رفتارهاي درون خانواده تا زماني كه تصور غير دموكراتيك در رابطه با حقوق زنان داريم قطعاً نمي‌توان توقع داشت كه در ساير عرصه‌ها دموكرات باشيم. در جامعه‌اي كه تصور غالب بر اين است كه مردان براي اداره امور از زنان كفايت بيشتري دارند اين جامعه نمي‌تواند اصول دموكراسي را اجرا نمايد.
يك سلسله از شاخص‌ها نيز بيش از آنكه به ساختار قدرت برگردد به هنجارها و اخلاق اجتماعي مربوط است. نمي‌شود جامعه‌اي را فرض كرد كه رفتار شهروندانش دموكراتيك نباشد ولي ساختار سياسي آن بر اساس دموكراسي شكل بگيرد. روايت معروفي در مورد رابطه اين دو موضوع با هم ذكر شده كه مي‌گويد: «كماتكونوا يولي عليكم». مضمون آن چنين است: هر مردمي لايق همان حكومتي هستند كه بر آنان مسلط است. مفهومش اين است كه حاكمان كه از كرات ديگري نيامده‌اند از دل همين جامعه و مردم برخاسته‌اند.
باقي در ادامه با گسترش صرف آگاهي‌هاي سياسي گفت: صرف اينكه دانش نظري مردم در مورد دموكراسي بالا باشد كفايت نمي‌كند در ايران به جرات مي‌توان گفت سطح آگاهي سياسي مردم از برخي كشورهاي اروپايي فراتر است. اما اروپايي‌ها بدون داشتن اين دانش سياسي رفتاري دموكراتيك دارند. يعني اين رفتار به صورت هنجار مسلط در جامعه درآمده است.
پس در پيشبرد دموكراسي نبايد فقط نگاهمان معطوف به قدرت باشد بلكه بايد از خودمان شروع كنيم. واحدهاي كوچك اجتماعي و خانواده را دموكراتيزه كنيم تا در بلند مدت بتوانيم به اهداف كلان دست پيدا كنيم و البته اين مفهومش اين نيست كه كار در بخش قدرت را فروبگذاريم بلكه در هر دو بخش دموكراتيزه كردن ساختار حكومتي و همچنين واحدهاي كوچك اجتماعي بايد به طور موازي حركت كرد.
وي اظهار داشت: بنابراين مقوله دموكراسي را بايد در سپهر فردي و جمعي به صورت توامان دنبال كرد، چرا كه تلاش براي تحقق آن در جامعه امري چند جانبه است.
اين نويسنده تاكيد كرد: هنجارهاي مردم سالاري بايد از سوي مردم جامعه درك شود، به دليل اين كه يك حكومت مانع حركت نيست بلكه فقط مي‌تواند عامل شتابنده يا كاهنده باشد.
وي خاطر نشان كرد: با وجود نهادهاي مدني قدرتمند در جامعه مانع انباشت اختيارات در دست مسوولان شده و صاحب قدرت از ايجاد استبداد در جامعه عاجز است.
باقي از راديكال و منفعل شدن نيروها به عنوان دونوع واكنش در مقابل ايجاد فشار و سركوب در جامعه ياد كرد و افزود: بايد توجه داشت مردمي كه سرخورده شوند دست به رفتارهاي غير قابل پيش بيني مي‌زنند.
براي رسيدن به دموكراسي يك سلسله اقدامات سلبي و يك سري اقدامات ايجابي لازم است. اقدامات ايجابي همان چيزهايي است كه در رسانه‌ها و كتب سياسي بدان مي‌پردازند، مانند بحث نهادهاي مدني، احزاب، تشكل‌هاي صنفي، شوراها و مطبوعات به عنوان ركن چهارم كه بايد تاسيس شوند و در اين نهادهاي صنفي و مدني افرادي بر اساس منافع مشترك گردهم هم مي‌آيند كه شالوده اصلي ساختار دموكراسي را ايجاد مي‌كنند. باقي با اشاره با اينكه منظور از اين همبستگي اين نيست كه فرديت فرد ناديده گرفته شود و فرد در آن سازمان استحاله گردد، افزود گاهي اين تصور پيش مي‌آيد كه اگر قرار است در يك جامعه دموكراتيك بر اساس اشتراك منافع يك همبستگي حزبي بوجود بيايد، فرديت چه مي‌شود مگر يكي از شاخصه‌هاي جامعه دموكراتيك رشد فرديت نيست؟ منظور از اين همبستگي سازماني و حزبي، استحاله فرديت فرد در آن سازمان و ناديده گرفتن فرد نيست. چرا كه يكي از شاخصه‌هاي جامعه دموكراتيك رشد فرديت است. با اصطلاحي كه "دروكهيم " بكار برده دو نوع همبستگي قابل تمايز است: يكي بر اساس "همانندي " است كه در جامعه سنتي معمول است و در آن فرديت فرد از بين مي‌رود و در جمع مستحيل مي‌شود. در واقع "وجدان جمعي " است كه حكومت مي‌كند اما در جامعه مدرن همبستگي‌ها مبتني بر ناهمانندي است. به عبارتي همبستگي بر اساس فرديت رشد يافته افراد در جامعه شكل مي‌گيرد.
وي در ادامه درباره فعاليت‌هاي سلبي گفت: يكي از كارهايي كه بايد صورت بگيرد تا جامعه در جاده دموكراسي به صورت سهل‌تري گام بردارد، ناكارآمد كردن اهرم‌ها و سازمان‌هاي ضد دموكراسي است.
مثلاً در حالي كه در جامعه‌اي زندان به صورت يك ابزار كارآمد سياسي مطرح باشد نمي‌توان دموكراسي را پيش برد بلكه بايد به نحوي آن را از كارآمدي انداخت. در يك كلام بايد ترس‌ها از آن زائل شود، همچنين در ساير موارد مي‌توان نهادهاي ضد دموكراتيك را از كارآمدي انداخت.
عمادالدين باقي با اشاره به اينكه در چند سال گذشته مهمترين ابزاري كه نيروهاي سركوبگر براي توقف اصلاحات بكار برده‌اند ابزار زندان است، افزود: اگر شما اين ابزار را از اينها بگيريد ديگر هيچ قدرت و پايگاه اجتماعي ندارند بلكه برعكس در جامعه چيزي جز نفرت در سالهاي گذشته نكاشته‌اند و معلوم است وقتي نفرت كاشتند چه چيزي درو مي‌كنند. يك اقليت كوچك و نامشروعي كه صرفاً به خاطر داشتند اسلحه و زندان مي‌تواند نهادهاي منتخب را فلج كند و اكثريت مردم را كه با روش دموكراتيك و اميدوارانه درانتخابات شركت كردند و سر صندوق‌هاي رأي حرفشان را زدند، تحقير كند. اين تنها ابزاري است كه دارند استفاده مي‌كنند.
سردبير روزنامه توقيف شده فتح گفت: استراتژي پر كردن زندان‌ها، محافظه كاران را خلع سلاح و فاقد قدرت مي‌كند. و افزود: چنانچه اقتدارگرايان بخواهند با به بند كشيدن اصلاح طلبان راه را ببندند، آنها مي‌توانند با اتخاذ اين راهكار محافظه‌كاران را ناكار آمد كنند. وي تاكيد كرد: مهمترين ابزار و قدرتي كه يك اقليت كوچك و نامشروع براي پيشبرد اهداف خود در جامعه از آن استفاده مي‌كند، زندان است.
محافظه‌كاران كه با در اختيار داشتن ابزارهاي زندان و اسلحه در راه اصلاحات مانع تراشي مي‌كنند، با اتخاذ اين راهكار از سوي اصلاح‌طلبان ناكارآمد مي‌شوند.
مادام كه اين ابزار كارآمد باشد يعني ديگران بترسند و اين اثر بخش باشد به روش آنها در جلوگيري از دموكراسي پاسخ خواهد داد. اما بايد ابزارها را از كار انداخت مثلاً حتي اگر لازم شد اصلاح‌طلبان استراتژي پر كردن زندان‌ها را اتخاذ كنند. يعني به جاي اينكه بنشينيم و منتظر باشيم تا پي در پي دوستان ما، نويسندگان و روشنفكران را بگيرند و به زندان ببرند و رعب بيافريند اصلاح طلبان اعلام كنند كه ما چون نمي‌توانيم در اين جامعه كار كنيم و چون همه درها بسته است ما ترجيح مي‌دهيم در زندان به سر ببريم و اصلاح طلبان به صورت داوطلبانه به سمت زندان‌ها هجوم آورده و خواهان زنداني شدن گردند. اين حركت سبب مي‌شود مشروعيت مخالفان اصلاحات بيش از پيش از بين برود و فشارهاي بين المللي بر آنها افزايش يابد.
باقي در ادامه سخنان خود با تحليل انتخابات شوراها، به شرايط سياسي موجود و زمينه‌هاي انتخابات مجلس هفتم اشاره كرد و گفت:
در انتخابات شوراها مردم از راي خود نااميد شده بودند و در انتخابات آينده مجلس علاوه بر تداوم اين نااميدي بحث تسري پذيري عدم مشاركت مردم در شهرهاي بزرگ به شهرهاي كوچك نيز مطرح است. همچنين انتخابات شوراها ماهيتاً سياسي نبود لذا هر كسي در آن قصد داشت به قوم و طايفه خودش راي بدهد. اما انتخابات مجلس ماهيت سياسي دارد و يك نوع جهت‌گيري و پيشداوري سياسي در آن دخيل است. در انتخابات مجلس هفتم نيز ممكن است به خاطر همان بحث تسري پذيري عدم مشاركت مردم، حضور كمتري را شاهد باشيم.
در پايان اين مراسم عمادالدين باقي به سوالات حاضرين در زمينه مسائل روز پاسخ داد. وي در مورد موضع‌گيري آقاي خاتمي در برابر مشكلات و نيز اقدامات اخير درباره نظارت بر انتخابات، همچنين مسايل و مشكلات زندانيان سياسي و روزنامه نگاران تحليل‌هاي مختصري ارائه نمود.
اين مراسم با استقبال گسترده اعضا و هواداران جبهه مشاركت در استان و نيز ساير شخصيت‌ها و فعالان سياسي استان در كمال آرامش برگزار شد.
